Үндэсний хөгжлийн газар

Ерөнхий мэдээлэл

Хуурайдуу халуун зунтай, цас ихтэй хүйтэн өвөлтэй.- 1 дүгээр сарын дундаж температур -25 С- 7 дугаар сарын дундаж температур +20 С - Жилийн дундаж салхины хурд 5-10 м/с- Жилийн хур тунадасны нийлбэр 180 мм

Мал сүрэг

Сумын хэмжээгээр нийт 182,2 мянган мал тоологдсоноос 549 малчин өрх, 611 малтай өрх байгаа нь сумын нийт өрхийн 83,2  хувийг эзэлж байна.

Зам тээвэр

Аймаг, сум, багууд хоорондоо   шороон замаар холбогддог.

Ус хангамж

Сумын төвд цэвэр усны эх үүсвэрийн  гүний 1 худаг, 40 м3 багтаамжтай 1 усан сан, 55м3/хоног хүчин чадалтай 1 насос станц, 55м3/хоног хүчин чадалтай 2 ус зөөлрүүлэх, цэнгэгжүүлэх төхөөрөмжөөр ус түгээж байна.

Дулаан хангамж

Сумын төвд 5 албан байгууллагыг тус тусын  нам даралтын зуухаар халаалтаа хангаж байна.

Шилжилт хөдөлгөөн

Нийгмийн үйлчилгээний барилга, байгууламж

Сургууль

-    Ерөнхий боловсролын 9  жилийн сургууль 1981  онд ашиглалтад орсон-    Блокон барилга-    Мэргэн 4- р багт байршилтай-    160 хүүхдийн хүчин чадалтай, одоогоор 126 хүүхэд суралцаж байна.-    31  багш, ажиллагчидтай сургалтын үйл ажиллагаа явуулж байна.-     Нам даралтын зуухаар халдаг.

Цэцэрлэг

-    “Наран” цэцэрлэг -    Мэргэн 4-р багт  байршилтай-    50 хүүхдийн хүчин чадалтай, одоогоор 25  хүүхэд хүмүүжиж байна-    7 багш, ажиллагчидтай-    1981 онд ашиглалтанд орсон. Гадна өнгөлгөө хийж, цонх хаалга сольсон  боловч дотор хана, цууралт өгсөн зориулалтын шинэ барилга барих шаардлагатай.

Төрийн өмчийн “Наран” цэцэрлэгт 30 хүүхэд, явуулын  цэцэрлэгт 25  хүүхэд, явуулын  сургалтанд 85 хүүхэд   хамрагдаж, сургуулийн өмнөх боловсролын хамралт  60 хувьд хүрсэн.

Эмнэлэг

•    Мэргэн 4-р багт байршилтай•    Одоогоор 1 их эмч, 14 эмнэлгийн тусгай мэргэжилтэн, үйлчилгээний 9 ажилтан   ажиллаж байна.•    1987 онд ашиглалтад орсон блокон барилга•    Нам даралтын зуухаар халдаг

Соёлын төв

-    Мэргэн 4-р багт  байршилтай-    200 хүний суудалтай-    5 ажиллагчидтай-    1952 онд ашиглалтанд орсон чулуун хийцтэй, зориулалтын барилга боловч одоогоор Мэргэжлийн хяналтын дүгнэлт гарч үйл ажиллагаа явуулах боломж нөхцөлгүй байгаа тул сумын урлаг соёлын үйл ажиллагаа сургуулийн спорт заал, урлагийн зааланд явуулж байна. Шинээр Соёлын төв барих шаардлагатай.

Ажиллах хүч салбараар

Төсвийн байгууллагад 91 төрийн албан хаагч ажиллаж байна

Хот байгуулалт, газрын харилцаа

Сумын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг 2013 онд орон нутгийн хөгжлийн сангийн санхүүжилтээр боловсруулахаар төлөвлөж байна. 2012 оны байдлаар 17 иргэн гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар 1,28 га газар өмчилж,  өвөлжөө, хаваржааны зориулалтаар 19,32 га газар, 296 иргэн, 2 аж ахуйн нэгж газар тариалангийн зориулалтаар 48 га газар эзэмшиж байна.Сумын төвийн нутаг дэвсгэрийн бүсчлэлийн өнөөгийн байдал:-    Суурьшлын бүс: 88 га-    Гэр хорооллын бүс: 27,6 га-    Орон сууцны бүс: 13,3 га-    Нийтийн эдэлбэрийн газар: 47 га

Суманд хэрэгжиж буй төсөл

-    Малын индексжүүлсэн даатгал-    Жижиг дунд үйлдвэрийг дэмжих төсөл-    Тогтвортой амьжиргаа II-төсөл -    Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангийн төслүүд

Сумын хөгжлийн зорилт

Тус сум нь “Хөдөө аж ахуй, мал аж ахуйн гаралтай байгалийн цэвэр бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч сум” болох зорилго тавьж дараах гол зорилтуудыг дэвшүүлэн ажиллаж байна. Үүнд:-    Эдийн засгийн бүтцийг боловсронгуй  болгож, хэрэглэгч сумаас үйлдвэрлэгч сум болох суурь нөхцөлийг бүрдүүлэх  -    Ажлын байрыг нэмэгдүүлж, ажиллах хүчний байршлыг  хүн амын суурьшил, газар нутгийн зохион байгуулалт, эдийн засгийн бүтэцтэй уялдуулан зөв байршуулах -    Нийгмийн дэд бүтэц. Нийтийн халаалтыг шийдвэрлэх хувийн орон  сууцны хангамжийн хувийг дээшлүүлэх-    Аймгийн төвөөс иргэдийг сумын төвд татан суурьшуулах -    Алтны орд газруудыг түшиглэн сумын хөгжих нөхцөл бололцоог нэмэгдүүлэх

Сумын индекс

Далайн төвшинээс дээш 2250 м өргөгдсөн.Газар хөдлөлийн эрчим 8 балл.Сумын нутаг дэвсгэр нь уул, гүвээ толгод бүхий тал хээр, мал аж ахуй газар тариалан эрхлэхэд тохиромжтой.

Сумын хэмжээнд нийт 14 аж ахуйн нэгж байгууллага үйл ажиллагаа явуулж 1,1 тэрбум төгрөгийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл үйлчилгээ явуулжээ. Сумын хэмжээнд 2012 онд төсвийн байгууллагууд санхүүгийн дэмжлэгээр 510,332 сая төгрөг, татварын орлого 83  сая төгрөг төвлөрүүлсэн байна.

Газар тариалан

Сумын хэмжээгээр жилд 2120 га талбайд төмс , 14,1 га талбайд хүнсний ногоо ,  8,5 га талбайд тэжээлийн ургамал тариалж  220267 тонн төмс, 10112 тонн хүнсний ногоо, 18238 тонн тэжээлийн ургамал хураан авлаа.

Цахилгаан хангамж

Сум нь Төвийн эрчим хүчний сүлжээнд холбогдсон.

Ариутгах татуурга

Ариутгах татуурга цэвэрлэх байгууламж байхгүй

Хүн ам, өрхийн тоо

Хүн ам нь 100 хувь халх  үндэстэн. Сумын  хүн амын 41,7 хувь нь хүүхэд,  54,2 хувь нь залуу болон дунд насныхан, 4.1 хувь нь ахмад настнууд эзэлж байна. Нийт хүн амын 10,0 хувь нь сумын төвд амьдардаг.

Орон сууцны хангамж

Сумын хэмжээнд иргэд амины орон сууц, гэрт амьдардаг. 1965-1972 оны хооронд баригдсан 4 айлын нэг давхар сууцууд ашиглалтын шаардлага хангахаа байсан боловч айл өрхүүд амьдарч байна. Суманд сүүлийн жилүүдэд шинээр инженерийн бүрэн хангамжтай орон сууц баригдаагүй.

Ерөнхий боловсрол

Ерөнхий боловсролын 9 жилийн сургуулийн 8 бүлэгт 126 хүүхэд өдрөөр суралцаж, албан бус боловсролын дүйцсэн хөтөлбөрөөр бага, суурь, бүрэн дунд боловсрол нөхөн олгох сургалтанд 12 иргэн суралцаж байна. Бага ангийн хамран сургалт 26 хувь, суурь боловсролын хамран сургалт 38 хувьд хүрсэн. Ерөнхий боловсролын сургуульд мэргэжилтэй багшийн хангалт 100 хувьтай  байна.

Дотуур байр

-    Тус дотуур байр нь 1984 онд ашиглалтад орсон -    80 хүүхдийн хүчин чадалтай. Одоо 46 хүүхэд амьдардаг.-     Блокон хийцтэй. -    Нам даралтын зуухаар халдаг -     Их засвар хийж байгаагүй. Их засвар хийх шаарлагатай-    5 ажиллагчидтай

Эрүүл мэнд ерөнхий

Суманд улсын төсвийн 7 ортой 1 эмнэлэг, 1 эмийн сан  үйл ажиллагаа явуулж, 1  их эмч, 14 эмнэлгийн тусгай мэргэжилтэн  ажиллаж байна. 2012 онд нийт 45 хүүхэд мэндэлж, 0-1 насны хүүхдийн эндэгдэл, эхийн эндэгдэл байхгүй байна. Нийт өвчлөлийг авч үзвэл халдварт бус өвчлөл 565, осол гэмтэл 10, халдварт өвчлөлийн тохиолдол 45  байна.

Соёл, спорт ерөнхий

1957 онд ашиглалтанд орсон 200 суудалтай Соёлын төвийн чулуун барилга нь ашиглалтын шаардлага хангахаа байж мэргэжлийн хяналтын дүгнэлт гарч үйл ажиллагаагаа зогсоосон байна. Тус барилгад урлагийн тоглолт, дугуйлан,  номын сангийн үйлчилгээ зэрэг соёл урлагийн бүх үйл ажиллагаа явагддаг байсан нь зогсоод байна. Ерөнхий боловсролын 9 жилийн сургуулийн спорт зааланд спортын арга хэмжээ зохион байгуулж байна.

Спорт заал

2010 онд ашиглалтад орсон. Синдевчин барилгаСургуулийн харъяанд ажилладаг.

Ажилгүйдэл, ядуурал

Суманд бүртгэлтэй ажилгүй иргэд 41 байна. Нийт ажилгүй иргэдийн 68,3 хувийг эмэгтэйчүүд эзэлж байна. Бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийг боловсролын түвшингээр нь авч үзвэл 4 хувийг дээд, 10 хувийг тусгай дунд,  64 хувийг бүрэн дунд, 20  хувийг бүрэн бус дунд, 2 хувийг бага буюу боловсролгүй хүмүүс тус тус эзэлж байна.

Засаг даргын тамгын газар

-    Mэргэн  4-р багт  байршилтай-    32 ажиллагчидтай-    1974 онд ашиглалтанд орсон тоосгон хийцтэй, зориулалтын барилга. -    Нам даралтын зуухаар халдаг боловч  өвлийн цагт хүйтэн байдаг.

Сумын сор бүтээгдэхүүн

Байхгүй

Сумын онцлог

•    Аймгийн төвд ойрхон цахилгааны эх үүсвэрт бүрэн холбогдсон•    Мал аж ахуйн бүтээгдэхүүний жижиг дунд үйлдвэр байгуулах боломжтой•    Байгалийн баялаг ихтэй