Үндэсний хөгжлийн газар

Ерөнхий мэдээлэл

Бөмбөгөр сумын нутаг дэвсгэр нь монгол орны физик газарзүйн мужлалаар Хангайн нурууны өвөр хэсэгт Байдраг, Өлзийт голын савд Далайн түвшнээс дээш дунджаар 1600-2000 м өргөгдсөн. Уулт хээрийн бүсэд багтдаг.  Газар хөдлөлийн эрчим 7-8  балл. Сумын нутаг дэвсгэр нь үйлдвэрлэлийн үндсэн салбарт мал аж ахуй зонхилох ба газар тариалан эрхлэхэд тохиромжтой.

Нийт газар нутгийн хэмжээ 304377 га.

Мал сүрэг

Сумын хэмжээнд 149543 толгой малтайгаас 213 тэмээ, 4839 адуу, 2260 үхэр, 29510 хонь, 112721 ямаа байна. Сумын хэмжээгээр нийт цэвэр үүлдэр, эрлийз, нутгийн шилмэл омгийн 20500 толгой мал тоологдсон нь нийт малын 13,7  хувь болж байна. 514 малчин өрх, 219 мал бүхий өрх байгаа нь сумын нийт өрхийн 87,3 хувийг эзэлж байна.

Зам тээвэр

Сумын газар нутаг хот хоорондын  чанартай 7 км авто зам дайран өнгөрдөг. Багууд хоорондоо   шороон замаар холбогддог.

Ус хангамж

Сумын төвд цэвэр усны эх үүсвэрийн гүний 1 худаг, 30 м3 багтаамжтай 1 усан сантай. Сумын төвийн 280 өрх хангагдаж байна.

Дулаан хангамж

Сумын төвд Засаг даргын тамгын газар, Эрүүл мэндийн төв, Ерөнхий боловсролын 9 жилийн сургууль, Соёлын төв, “Очхон” цэцэрлэг  нийт 4 нам даралтын уурын зуухад ажиллаж байна.

Шилжилт хөдөлгөөн

Нийгмийн үйлчилгээний барилга, байгууламж

Дотуур байр

•    Чандмань багийн 1-р нутагт байршилтай•    75 хүүхдийн хүчин чадалтай •    Модон хийцтэй•    2009 онд их засвар хийсэн•    Одоо 65 хүүхэд байранд амьдарч байна•    Ашиглалтын хугацаа дууссан. Шинээр барилга барих шаардлагатай•    5 ажиллагчидтай.

Мэргэжил сургалт, үйлдвэрлэлийн төв

-    1-р багт байршилтай.-    600 суралцагчдийн хүчин чадалтай, одоогоор 7 мэргэжлээр 310 хүүхэд суралцаж байна.-    1969 онд ашиглалтанд орсон, тоосгон хийцтэй, зориулалтын барилга. Инженерийн бие даасан хангамжтай. Тус цогцолбор нь Сургуулийн төв байр, Мастерийн газар, Үйлчилгээний нэгдсэн байр, Оюутны байр, Багш ажилчдын байр, Уурын зуух, Граж, Цэвэр усны гүний худаг, Цахилгааны дэд станц, Цэвэрлэх байгууламж зэрэг барилга байгууламжаас бүрдэж байна.

Эмнэлэг

-    Эрүүл мэндийн төв-    4-р багт байршилтай-    8 ортой-    2 их эмч, 5 сувилагч, нийт 30 ажиллагчидтай.-    2005 онд ашиглалтанд орсон, тоосгон хийцтэй, зориулалтын барилга. Эмнэлгийн үйл ажиллагаа явуулах стандартын шаардлага хангахгүй байгаа тул тус барилгыг хэвтэж эмчлүүлэх эмнэлгийн зориулалтаар ашиглаж нэмж амбулаторийн  барилгад засвар үйлчилгээ хийх шаардлагатай.

Соёлын төв

-    Чандмань багийн 1-р нутагт байршилтай-    250 хүний суудалтай-    5 ажиллагчидтай-    1952 онд ашиглалтанд орсон  чулуун хийцтэй, зориулалтын барилга. Инженерийн төвлөрсөн хангамжтай. Тус барилга нь шатаж засвар хийсэн боловч ашиглах боломжгүй гэсэн мэргэжлийн хяналтын дүгнэлт гарсан тул үйл ажиллагаагаа зогсоосон байна. Шинээр Соёлын төвийн барилга барих шаардлагатай.

Ажилгүйдэл, ядуурал

Суманд бүртгэлтэй ажилгүй 33 иргэд байна. Нийт ажилгүй  иргэдийн 30 хувийг эмэгтэйчүүд эзэлж байна. Бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийг боловсролын түвшингээр нь авч үзвэл 12 хувийг дээд, 6 хувийг тусгай дунд,  42 хувийг бүрэн дунд, 39 хувийг бүрэн бус дунд тус тус эзэлж байна.

Засаг даргын тамгын газар

•    1983 онд ашиглалтад орсон Блокон барилга•    18 өрөөтэй.•     Засвар хийгээгүй дээврээс дусаал гоождог их засвар хийх шаардлагатай

Сумын сор бүтээгдэхүүн

Нутгийн сор бүтээгдэхүүнд Өлзийт голын Улаан ямаа, Цагаан арвайн гурилан бүтээгдэхүүн юм.

Сумын хөгжлийн зорилт

Тус сум нь “Хөдөө аж ахуй, мал аж ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч сум” болох зорилго тавьж дараах гол зорилтуудыг дэвшүүлэн ажиллаж байна. Үүнд:-    Эдийн   засгийн  бүтцийг боловсронгуй  болгож, хэрэглэгч сумаас үйлдвэрлэгч сум болох суурь нөхөцлийг бүрдүүлэх  -    Ажлын байрыг нэмэгдүүлж, ажиллах хүчний байршлыг  хүн амын суурьшил, газар нутгийн зохион байгуулалт, эдийн засгийн бүтэцтэй уялдуулан зөв байршуулах -    Нийгмийн дэд бүтэц, орон сууцны   хангамжийг дээшлүүлэх, инженерийн шугам сүлжээнд холбогдох.

Сумын индекс

Хуурайдуу сэрүүн зунтай,  өвөлтэй.-    1 дүгээр сарын дундаж температур -30,4 С-    7 дугаар сарын дундаж температур +30,2 С-    жилийн дундаж салхины хурд 0,5 м/с-    жилийн хур тунадасны нийлбэр 68,7 мм

Орон нутгийн төсөвСумын төсвийн нийт орлого нь 899847.8 мянган төгрөг бөгөөд улсын төвлөрсөн төсвийн шилжүүлэг 823756.3 мянган төгрөг, сумын өөрийн орлого 1130 мянган төгрөгийн орлогоос бүрддэг. Орон нутгийн төсвийн нийт зардал нь 902159.6 мянган төгрөг байна. Нийт зардлын 67.5 хувь нь цалин, 7.4 хувь нь нийгмийн даатгалын шимтгэл, 25.1 хувийг урсгал шилжүүлэг,  бусад зардал эзэлж байна.Эдийн засгийн бүтэцСумын хэмжээнд нийт 12 аж ахуйн нэгж байгууллага үйл ажиллагаа явуулж 97643,9 мянган төгрөгийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж орон нутгийн төсөвт 5332,2 мянган төгрөгийн татвар төвлөрүүлж байна.

Газар тариалан

Сумын хэмжээнд нийт 67,3 га-д газар тариалан эрхэлдэг. Үүнээс 34,7 хувьд нь төмс, хүнсний ногоо, 0,07 хувьд нь улаан буудай, 64,5 хувь нь бусад ургамал тариалж байна.

Цахилгаан хангамж

Сум нь төвийн эрчим хүчний сүлжээнд холбогдсон. Сумын төв дээр 2008 онд баригдсан 110/35/10 кВт-ын дэд станцтай.

Ариутгах татуурга

Ариутгах татуурга, цэвэрлэх байгууламж. Байхгүй

Хүн ам, өрхийн тоо

null

Орон сууцны хангамж

Суманд сүүлийн жилүүдэд шинээр инженерийн бүрэн хангамжтай орон сууц баригдаагүй. Хувийн нам даралтын зуухтай  28 өрх, орон сууцтай байна. Бусад нь гэрт амьдардаг.

Сургууль

•    9 жилийн дунд сургууль•    1984 онд ашиглалтад орсон онд блокон хийцтэй•    320 хүүхдийн хүчин чадалтай одоогоор 365 сурагч сурч байна•    2006 онд 50,0 сая төгрөгөөр спорт заалны дээврийн их засвар хийсэн•    Дээврээс дусаал их гоожиж хана, тааз, шал нийтдээ муудсан. Иж бүрэн их засвар хийх шаардлагатай.•    Нийт 47 ажиллагчидтай

Цэцэрлэг

Цэцэрлэгийн барилга байхгүй сургуулийн актлагдсан дотуур байрны хагаст их засвар хийж ажилладаг. 2012-2013 оны улсын төсөвт 792,0 сая төгрөгөөр шинэ цэцэрлэг баригдахаар тусгагдсан. 2012 онд суурийг барьсан.

Эрүүл мэнд ерөнхий

Тус сумын эрүүл мэндийн төв нь жилдээ 11200 амбулаторын үзлэг хийж үүнээс 5200 буюу 46 хувь нь урьдчилан сэргийлэх үзлэг, түргэн тусламжийн  530  дуудлагаар үйлчилж стационар нийт 285 хүн хэвтэж эмчилгээ хийлгэдэг. Нийт төрөх насны 820 эмэгтэй байдаг. Жилдээ 70-80 эх төрдөг. 0-5 насны 378 хүүхдийг хянаж товлолын дагуу вакцинд хамруулж байна. Өндөр настан 169 иргэнд хяналт тавьж эмнэлгийн анхан шатны тусламж үйлчилгээ үзүүлэн ажиллаж байна.

Соёл, спорт ерөнхий

Бөмбөгөр сумын Соёлын төв нь 1940 онд байгуулагдсан. Соёлын төв нь  150 хүний суудал бүхий эрхлэгч, номын санч, хөгжим, бүжгийн багш, бэлтгэлийн өрөө, үзвэрийн заал гэсэн өрөө тасалгаатай. Номын сан нь уншлагын танхим, 12674 номын фондтой ,орон нутаг судлах танхим  103 үзмэртэй иргэдэд соёлын үйлчилгээг хүргэн үйлчилж байна. 

Ажиллах хүч салбараар

Төрийн байгууллагад 108 хүн ажиллаж байна.

Хот байгуулалт, газрын харилцаа

Бөмбөгөр сумын төв нь Засаг захиргаа,  хөдөө аж ахуй, газар тариалан давамгайлсан суурин юм. Сумын төвийн суурьшлын бүс хүн амын механик өсөлтөөс шалтгаалан сүүлийн 4 жилийн хугацаанд хувийн барилга байгууламж, гэр хороолол нэмэгдсэн. Сумын төвийн нутаг дэвсгэрийн бүсчлэлийн өнөөгийн байдал:-    орон сууц, олон нийтийн бүс 3102,92 га-    ногоон байгууламж, амралт, аялал жуулчлалын бүс  2,1 га-    Үйлдвэр бүс 182,2 га -    Хөдөө аж ахуй 371,31га2012 оны байдлаар 227 иргэн гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар 16,28 га газар өмчилж, 648 иргэн, аж ахуйн нэгж өвөлжөө, хаваржааны зориулалтаар газар эзэмшиж байна.  54 иргэн газар тариалангийн зориулалтаар 18 га газар эзэмшиж байна.

Суманд хэрэгжиж буй төсөл

-    Малын индексжүүлсэн даатгал төсөл-    Жижиг дунд үйлдвэрийг дэмжих төсөл-    Тогтвортой амьжиргаа 2 төсөл-    Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангийн төслүүд-    Дэлхийн зөн олон улсын байгууллага төсөл-    Баянхонгор 2  төсөл

Сумын хөшөө, дурсгал

Улаан сайр багийн нутаг дахь “Арцат” хайрхан/1000 жилийн өмнө амьдарч байсан Түрэгийн баатар эрийн бүрэн зэвсэг хэрэглэлтэйгээ шарил олдсон/ Улсын тусгай хамгаалалтанд 2010 онд авсан.

Сумын онцлог

•    Газар тариалан хөгжүүлэх боломжтой үржил шимтэй хөрстэй•    Байгалийн ашигт малтмал ихтэй •    Мал аж ахуй  бүтээгдэхүүний  сумын бодит орлогын 75-80 хувийг бүрдүүлдэг учир мал аж ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх жижиг дунд үйлдвэрлэл хөгжүүлэх боломжтой.