Хэнтий аймаг
харъяа сумдууд
Хэнтий аймаг
Мөрөн сум
Ерөнхий мэдээлэл
Мөрөн сум нь 1923 онд байгуулагдсан анхны сумдын нэг. Засаг захиргааны хувьд Зөөлөн, Өлзийт, Бүрээт, Цагаан толгой, Чандгана гэсэн 5 – н багтай бөгөөд 653 өрхийн 1970 хүн ам, 143736 мянган толгой малтай, эдийн засгийн гол үзүүлэлт нь хүнсний ногооны тариалалт, мал аж ахуй эрхлэлт юм.
Мөрөн сум нь Улаанбаатар хотоос 313 км, аймгийн төвөөс 27 км зайд байрладаг. 218.5 мянган хавтгай дөрвөлжин км газар нутагтай, түүний 209,3 мянган га нь бэлчээр, 7,4 мянган га нь хадлангийн, 0,5 га нь хот суурингийн, 0,10 мянган га нь тусгай зориулалтын газар, 0,2 мянган га нь тариаланд тохиромжтой талбай, 0,6 мянган га нь усны нөөцөд хамрагдаж байна. Баруун өмнө талаараа Баянхутаг, Баянмөнх,баруун хойд талаараа Жаргалтхаан,Өлзийт тосгонтой, Зүүн талаараа Хэрлэн сумдын нутагтай хил залган оршдог тал хээрийн бүс нутаг юм.
Мал сүрэг
Сумын хэмжээгээр нийт 143736 толгой мал, 380 малчин өрхтэй. Сумын хэмжээнд 2550 га газар тариалангийн эргэлтийн талбайтай үүнээс 2500 га-д үр тариа тариалж 100 га-д төмс хүнсний ногоо тариалж 650 тонн ургац хураан авсан.
Цахилгаан хангамж
Төвийн эрчим хүчний системд холбогдсон. Малчин өрхийн 90 гаруй хувь нь нарны цахилгаан үүсгэвэрээр хангагдсан.
Дулаан хангамж
Төсвийн 3 байгууллага харъяа уурын зуухтай. Цэцэрлэг болон Соёлын төв нь ердийн галалгаатай.
Шилжилт хөдөлгөөн
Нийт хүн амын 26% нь тус сумын төвд,74% хөдөө амьдардаг.Сумын хүн амыг насны ангиллаар харуулвал:Залуу болон дунд насныхан-59% Үүнээс эрэгтэй-32%,эмэгтэй-27%Хүүхэд -33% Үүнээс эрэгтэй -17% эмэгтэй-16%Өндөр настан -8% Үүнээс эрэгтэй-4 эмэгтэй-4%
Нийгмийн үйлчилгээний барилга, байгууламж
Цэцэрлэг
Мөрөн сумын цэцэрлэгийн барилга нь 1984 онд баригдсанЦагаан толгой багт байрлалтай.11 ажилтан, 3 бүлгийн 70 гаран хүүхэд хүлээн авч үйл ажиллагаагаа явуулж байна.Жич: цэцэрлэгийн барилга нь 1984 ашиглалтанд орсон 2 айлын орон сууцанд 50 хүүхэд хүлээн авах боломжтойгоос 70 гаран хүүхэд хүлээн авч ажилллуулдаг. Барилга хана таазанд суулт өгсөн 2010 онд их засвар хийгдсэн.
Соёлын төв
Мөрөн сумын соёлын төв нь 1964 онд 3 орон тоотой байгуулагдаж байсан. Өдгөө 105 хүний суудал бүхий байр, 6 орон тоотойгоор соёлын үйлчилгээг иргэдэд хүргэж байнСоёлын төвийн барилга нь хана тааз суулт өгсөн
Суманд хэрэгжиж буй төслүүд
Малын индексжүүлсэн даатгалЖижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих санХөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сан Тэгш дүүрэн хөтөлбөр
Сумын сор бүтээгдэхүүн
Мөрөн сумын төл сонгино, цагаан сармис нь брэнд бүтээгдэхүүнээр 1982 онд шалгарч байсан.
Сумын индекс
Төрлийн нэрэн дээр дарж дэлгэрэнгүй харна уу| Боловсрол: | 0.730044000 |
| Эрүүл мэнд: | 0.830191666 |
| Эдийн засаг: | 0.309780000 |
| Бусад: | 0.484075000 |
| Дэд бүтэц: | 0.266466666 |
| Байгаль орчин: | 1.000000000 |
Далайн түвшнээс дээш 1600 метр өргөгдсөн, Төв азийн хойд хагас Монголын өргөн уудам нутгийн зүүн хагаст Хэнтийн уулархаг нутгийн шувтрах үзүүр, Хэрлэн голын хойд биеэр нутагтай Мөрөн сум бүхэлдээ тал хээрийн бүсд багтдаг.
Тус сумын нутагт жилд 160 мм хур тунадас ордог. Салхины дундаж хурд 4,6 м/с, Агаарын дундаж температур -1+2 градус, хамгийн халуун нь 6-н сард +32,8 градус, хүйтэн нь 12-1 сард -48,2 градус хүрдэг.
Сумын хэмжээнд нийт 12 аж ахуй нэгж, байгууллага үйл ажиллагаа явуулж, үйл ажиллагааныхаа орлогоос улсын төсөвт 2,4 сая төгрөг, аймгийн төсөвт 2,7 сая төгрөг төвлөрүүлж иргэд хөдөлмөрчидөд Мал эмнэлгийн үйлчилгээ болон хүнс, барааны дэлгүүрээр үйлчилгээ үзүүлж байна.Зах зээлийн эдийн засгийн өнөөгийн нөхцөлд дэд бүтэц, газар тариалан, жижиг дунд үйлдвэрлэл хөгжүүлэх байгаль, нийгэм эдийн засгийн таатай нөхцөл бүрдсэн.
Зам тээвэр
Сум нь Мянганы зам дагуу байрласан. Сумын төв болон Багууд хоорондоо шороон замаар холбогддог.
Ус хангамж
Сумын төвийг ундны усаар хангадаг 1 гүний худагтай. Ундны усаа зөөврөөр хэрэглэдэг. Нэг байгууллага, хоёр өрх хашаандаа гүний худагтай. Ундны ус шохойлог ихтэй.
Хүн ам өрхийн тоо
Орон сууц хангамж
Сумын хэмжээнд инженерийн бүрэн хангамжтай орон сууц, барилга байгууламж байхгүй. 1964 -1972 онд баригдсан 2 айлын сууцууд, өөр зориулалтаар баригдсан /БАМ-н барилга/ ашиглалтын шаардлага хангахаа байсан боловч айл өрхүүд төдийгүй албан байгууллагууд үйл ажиллагаагаа явуулсаар байна.
Сургууль
Ерөнхий боловсролын сургуулийн барилга нь Цагаантолгой багийн төвд байрлалтай 1978 баригдсан.120 хүүхдийн хүчин чадал бүхий байранд 132 сурагч хүлээн авч ажиллаж байна.Албан бус сургалтанд 25 иргэн суралцаж байна. Бага ангийн хамран сургалт 90%, суурь боловсролын хамран сургалт 98%-д хүрсэн. 28 багш ажиллагсадтай, мэргэжлийн багшаар бүрэн хангагдсан. Дотуур байрны барилга нь 1972 онд зочид буудлын зориулалтаар баригдсан байранд 30 гаран сурагч амьдарч байна.
Эмнэлэг
Мөрөн сумын эмнэлэгийн барилга нь 1999 онд баригдсан2012 онд Эрүүл мэндийн төв нэртэй болж 6 ор, 19 ажилтантайУлсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 10 ортой 2 давхар эмнэлгийн барилга энэ онд ашиглалтанд орох төлөвлөгөөтэй баригдаж байна.
Засаг даргын тамгын газар
ЗДТГ-ын барилга нь цагаан толгой багийн төвд байрлалтай30 ажиллагсадтай1980 онд баригдсан, тоосгон хийцтэй, зориулалтын барилга.2012 онд төсвийн хөрөнгө оруулалтаар энержи-10 нам даралтын тогоо тавьсан.
Сумын хөшөө дурсгал
Хүүхдийн зохиолч Нацагдоржийн нэрэмжит шагналт Дамдинцоогийн Содномдоржийн хөшөө 1998 онд баригдсан.