Үндэсний хөгжлийн газар

Ерөнхий мэдээлэл

Далайн төвшнээс дээш дундажаар 1358 м өргөгдсөн. Жаргалтхаан-уул нь далайн төвшнээс дээш 1614 м өндөртэй, нутгийн тахилгат, унтарсан галт уул юм. Физик газар зүйн хувьд Хэнтийн нуруу, түүний захын салбар уулс тал хээр хосолсон газар нутагтай. Нугат намгийн цэвдэгт болон цайвар хүрэн, нимгэн хар шороон хөрстэй.

Нийт газар нутгийн хэмжээ 275154 га.

Мал сүрэг

Мал сүргийн бүтэцСумын хэмжээнд 154152 толгой малтайгаас 122 тэмээ, 9115 адуу, 7213 үхэр, 79002 хонь, 58700 ямаа байна.  Сумын хэмжээгээр нийт 154152 мал тоологдсон нь өмнөх оныхоос 112,3 хувиар өссөн үзүүлэлт юм. 2012 онд 12 мянгат малчин шинээр тоологдож, нийт 44 мянгат малчинтай болсон Малчин болон, мал бүхий 381 өрх байгаа нь сумын нийт өрхийн 61.6 хувийг эзэлж байна. 

Зам тээвэр

Сумын газар нутаг дээгүүр Мянганы замын хэвтээ тэнхлэгийн 63.7 км хатуу хучилттай авто зам дайран өнгөрдөг. Багууд хоорондоо шороон замаар холбогддог.

Ус хангамж

Сумын төвд цэвэр усны эх үүсвэрийн 1.5 квт-ын 4м3/цаг, 0.75 квт-ын 2 м3/цаг хүчин чадалтай насос бүхий гүний 2 худаг, 1 ус зөөлрүүлэх, цэнгэгжүүлэх төхөөрөмжтэй. Төвлөрсөн усны системд холбогдоогүй. Иргэд, байгууллагуудын өмчлөлийн гүний 6 худгийг өөрсдийн хэрэгцээнд усыг авч ашиглаж байна. 

Хүн ам өрхийн тоо

Орон сууц хангамж

Сумын хэмжээнд инженерийн бүрэн хангамжтай орон сууц байхгүй бөгөөд бүгд амины орон сууц, гэр сууц юм. 1990 онд баригдсан 2 айлын нэг давхар 4 сууцтай. 2012 онд шинээр 2 айлын нэг давхар орон сууц баригдсан. 

Боловсрол

9 жилийн сургуулийн 11 бүлэгт 276 хүүхэд өдрөөр суралцаж, албан бус боловсролын дүйцсэн хөтөлбөрөөр 16 иргэн суралцаж байна. 

Цэцэрлэг

12-р цэцэрлэг Төвийн багт байршилтай50 хүүхдийн хүчин чадалтай, одоогоор 2 бүлэгт 66 хүүхэд, гэр цэцэрлэгт 25 хүүхэд хүмүүжиж байна13 багш, ажиллагчидтай1976 онд ашиглалтанд орсон, модон хийцтэй, зориулалтын бус барилга. Барилгын ашиглалтын норм дуусч, цаашид ашиглах боломжгүй болсон тухай мэргэжлийн хяналтын байцаагчийн дүгнэлт гарсан. 2012 оноос шинээр 440 сая төгрөгийн өртөгтэй, 75 хүүхдийн хүчин чадалтай барилга баригдаж байна. Нам даралтын халаалттай. 

Эмнэлэг

Эрүүл мэндийн төвТөвийн багт байршилтай.6 ортой6 эмч, 5 сувилагч нийт 21 ажиллагчидтай1998 онд ашиглалтанд орсон тоосгон хийцтэй, зориулалтын барилга. Хамгийн сүүлд 2012 онд их засвар хийгдсэн. Эмнэлгийн үйл ажиллагаа явуулах стандартын шаардлага хангахгүй байгаа тул шинээр нэмж өргөтгөл хийх шаардлагатай. Засмал зам дагуу замын осол аваарь их гардаг тул орны хүрэлцуу муу байдаг. 

Соёлын төв

Соёлын төвТөвийн багт байршилтай250 хүний суудалтай6 ажиллагчидтай1972 онд ашиглалтанд орсон чулуун хийцтэй, барилга. Тус барилгын хийц, чанар, өнгө үзэмж муудаж, үйлчилгээ явуулах боломжгүй болж байгаа тул шинээр Соёлын төвийн барилга барих шаардлагатай. Дээврээс ус гоождог. Таазны дам нуруу өмхөрч муудсан, тааз ялзарсан, дээврийн төмөр зэвэрч, урагдсан, доошоо дусаал гоождог болсон. Суурь суулт өгч, хана хагарсан дулаанаа хадгалж чаддаггүй, агааржуулалт огт байхгүй.

Ажиллах хүч салбараар

Төрийн байгууллагад 105 хүн ажиллаж байна.

Хот байгуулалт газрын харилцаа

Жаргактхаан сум нь засаг захиргаа, хөдөө аж ахуй, ахуй үйлчилгээ давамгайлсан суурин юм. 2012 оны байдлаар 314 иргэн гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар болон ганцаар 49,3 га газар өмчилж, 242 мал бүхий өрх өвөлжөө, хаваржааны зориулалтаар 397 га газар, 30 аж ахуйн нэгж байгууллага 9 га газрыг үйлдвэрлэл үйлчилгээ, аялал жуулчлалын зориулалтаар, 18 иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллага 24,4 га газрыг төмс, хүнсний ногоо, жимс жимсгэний бут, мод үржүүлгийн зориулалтаар эзэмшиж байна. 

Суманд хэрэгжиж буй төслүүд

Аймгийн жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих дэд санСумын жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих санХөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих санСум хөгжүүлэх сан

Сумын хөшөө дурсгал

Хөшөө дурсгалын нэр: Төрийн соёрхолт, УГЗ, хөгжмийн зохиолч Бямбасүрэнгийн Шаравын бүтээл “Цэнхэрийн голоор нутаг минь” дуунд зориулсан дурсгалын хөшөөБайгуулагдсан он: 2006Хөшөө, дурсгалын намтар: Жаргалтхаан сумын уугуул, нэрт хөгжмийн зохиолч Төрийн соёрхолт, УГЗ Б.Шаравын төрсөн нутагтаа зориулж бүтээсэн дууг мөнхжүүлж “Очирууд” ХХК-иас бүтээсэн. 

Сумын онцлог

Мянганы замын зүүн чиглэлийн хэвтээ тэнхлэгийн хатуу хучилттай авто зам сумын төвөөр дайран өнгөрдөг, төвийн цахилгааны шугаманд холбогдсөн бөгөөд шилэн кабель, өндөр хурдны интернет тавигдсан, сумын богино долгионы FM радиотой, үүрэн холбооны Мобиком, Жи-Мобайл, Юнител, Скайтел зэрэг операторын сүлжээнд холбогдсон, дэд бүтэц маш сайн хөгжсөн сум юм. Эдгээр үзүүлэлтүүд нь Жаргалтхаан сум Хэнтий аймгийн баруун бүсийн сумуудын төв болж хөгжих бүрэн боломжтойг харуулж байна.Сумын эдийн засгийн голлох чиглэл нь мал аж ахуй бөгөөд жижиг дунд үйлдвэрлэл, зам дагасан худалдаа үйлчилгээ хөгжиж байна.Сум хөгжүүлэх хэтийн төлөвлөгөөг нутгийн эрдэмтэнтэй хамтран хийхээр болж, судалгааны шатандаа үйл ажиллагаа явагдаж байна. Сүүлийн жилүүдэд мал аж ахуйн салбар тус суманд эрчимтэй хөгжиж байгаа бөгөөд улс, аймагт ажлаараа тэргүүлж олон малчин шагнал хүртсэн. 

Сумын индекс

Хуурай, сэрүүн зунтай, хатуу өвөлтэй.1-р сарын дундаж температур -18.80С 7-р сарын дундаж температур +17.10ССалхины хурд дунджаар 5-7 м/с хүрч, жилд дундажаар 200-250 мм тунадас ордог. 

Орон нутгийн төсөв.Сумын төсвийн татварын нийт орлого нь 39,4 сая төгрөг бөгөөд улсын төвлөрсөн төсвийн шилжүүлэг 680,0 сая төгрөг, сумын өөрийн орлого 34,7 сая төгрөг байна.Орон нутгийн нийт төсвийн зардал нь 214,5 сая төгрөг байна. Нийт зардлын 72,3 хувь нь цалин, 8 хувь нь нийгмийн даатгалын шимтгэл, 0,9 хувийг урсгал шилжүүлэг, 18,8 хувийг нь бусад зардал эзэлж байна.Эдийн засгийн бүтэцСумын хэмжээнд нийт 15 аж ахуйн нэгж байгууллага үйл ажиллагаа явуулж 102.6 сая төгрөгийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж улсад 4.2 сая, аймагт 70.2 сая, орон нутагт 34.7 сая, нийт 109.10 сая төгрөгийн татвар төвлөрүүлж байна.Эдгээр аж ахуйн нэгжүүдийн 80 хувь нь худалдаа, үйлчилгээний чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг. Мал аж ахуйн бүтээгдэхүүн боловсруулах чиглэлээр үйл ажиллагаа эрхэлдэг 3 хоршоотой. 

Газар тариалан

Сумын хэмжээнд нийт 15,2 га-д газар тариалан эрхэлдэг. Үүнээс 60,53 хувьд нь төмс, хүнсний ногоо, 19,74 хувьд нь жимс жимсгэнэ, 19.74 хувьд нь малын тэжээл тариалж байна.Сумын хэмжээгээр жилд 9,2 гад төмс, хүнсний ногоо, 3 га талбайд тэжээлийн ургамал, 3 га талбайд жимс жимсгэнэ тариалж 9,6 тонн төмс, 11 тонн хүнсний ногоо, 21 тонн тэжээлийн ургамал хураан авсан.

Цахилгаан хангамж

Сум нь Багануур-Зүүн өмнөд бүсийн цахилгаан эрчим хүчний системд холбогдсон. Сумын төвд 1994 онд баригдсан 160 квА, 250 квА-ын 2 дэд станцтай, 10 квт-ын эрчим хүчний шугамтай. 2012 онд 1 дэд станцад өргөтгөл хийж хүчин чадлыг нэмэгдүүлсэн.

Дулаан хангамж

Сумын төвд төвлөрсөн уурын зуух байхгүй. Засаг даргын Тамгын газар, Эрүүл мэндийн төв, Ерөнхий боловсролын сургууль, Цэцэрлэг, Соёлын төв, Цагдаагийн хэсэг болон аж ахуйн нэгжүүдийн харъяа нийт 15 ширхэг нам даралтын зуух ажиллаж байна.

Шилжилт хөдөлгөөн

 Тус сум нь Мянганы зам дагуу байршилтай, зам харилцаа, дэд бүтцийн эрчимтэй хөгжлөөс хамааран гадагш шилжих хөдөлгөөн буурах хандлагатай болсон, мөн хүн амын насны бүтцийн хувьд залуу буюу хүүхэд залуучуудын эзлэх хувийн жин их, нөхөн үржихүйн насны залуу эмэгтэйчүүдийн хувийн жин өндөр байгаа зэргээс хамааран буурч байсан хүн амын тоо өсөх хандлагатай байна. Нийт хүн амын 68,3 хувь нь хөдөөгийн багуудад амьдарч, мал аж ахуй эрхэлдэг.  

Нийгмийн үйлчилгээний барилга, байгууламж

Сургууль

Ерөнхий боловсролын 12 жилийн сургуульТөвийн багт байршилтай. 200 хүүхдийн хүчин чадалтай, одоогоор 247 хүүхэд суралцаж байна.35 багш, ажиллагчидтайХичээлийн 1-р байрны барилга 1972 онд баригдсан. Ашиглалтанд орсноос хойш их засварт ороогүй. МХЕГ-ын ашиглах бололцоогүй гэсэн дүгнэлт гарсан. Сургуулийн өргөтгөлийн барилга 267,1 сая төгрөгийн өртгөөр баригдсан. 2012 онд 40 хүүхдийн хүчин чадалтай дотуур байр баригдсан. Цаашид хуучин хичээлийн байрыг зайлшгүй засварлах шаардлагатай. Шинэ өргөтгөл 6 бүлэгийн зориулалттай учраас анги танхим хүрэлцээгүй, кабинет ажиллуулах шаардлага байгаа зэргийг харгалзан их засвар хийх хэрэгтэй. Хуучин байрныг нь зориулалтаар ашиглах хэрэгцээ байгаа юм.

Эрүүл мэнд

Суманд 6 ортой эмнэлэгт 3 их эмч, 10 эмнэлгийн тусгай мэргэжилтэн, 8 үйлчилгээний ажилтан нийт 21 албан хаагч ажиллаж байна. 1 эмийн эргэлтийн сан үйл ажиллагаа явуулж байна.2012 онд нийт 49 төрөлт бүртгэгдсэнээс 5 нь суманд төрсөн, 0-1 насны хүүхдийн эндэгдэл 2, эхийн эндэгдэл байхгүй байна. Нийт 245 өвчлөлт бүртгэгдсэнээс, халдварт өвчлөлийн 9 тохиолдол гарсан байна.

Соёл спорт

1972 онд ашиглалтанд орсон 250 хүний суудалтай. Шохойн блок, чулуу, модоор хийгдсэн. Хамгийн сүүлд 2007 онд их засвар хийгдсэн. Соёлын төвийн барилга нь ашиглалтын шаардлага хангахаа байж дээврээрсээ ус гоождог, мөн чулуун ханатай учир халаалт дулаанаа барихаа больсон, мөн чанар, хийц, үзэмж хуучирсан учир шинээр байр барих шаардлагатай.2010 онд 180.0 сая төгрөгийн өртөгтэйгөөр ашиглалтад орсон 288м2 талбайтай спорт заалтай. Тус сум Ахуйн үйлчилгээний нэгдсэн төв байхгүй, 9 жижиг дэлгүүр, нийтийн хоолны 3 цэг, гутал засварын 1, нийтийн халуун усны 1 цэг салангид үйл ажиллагаа эрхэлж байна.

Шашин сүм хийд

Сумын хэмжээнд буддын нэг сүм байдаг ба одоогоор ажиллахгүй байгаа. 

Ажилгүйдэл ядуурал

Суманд бүртгэлтэй ажилгүй 43 иргэн байна. Нийт ажилгүй иргэдийн 56 хувийг эмэгтэйчүүд эзэлж байна. Бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийг боловсролын түвшингээр нь авч үзвэл 20,93 хувийг дээд, 2,3 хувийг тусгай дунд, 46,5 хувийг бүрэн дунд, 16,2 хувийг бүрэн бус дунд, 14 хувийг бага буюу боловсролгүй хүмүүс тус тус эзэлж байна.

Засаг даргын тамгын газар

ЗДТГ-ын барилгаТөвийн багт байрлалтай30 ажиллагчидтай1987 онд ашиглалтанд орсон модон хийцтэй, орон сууцны зориулалтын хуучин барилгыг зөөж байрлуулсан зориулалтын бус барилга. Шинээр Засаг даргын Тамгын газар барих шаардлагатай. ЗДТГ-ын албан хаагчдад өрөө тасалгааны хүрэлцээ муу, нэг өрөөнд 2-4 хүн сууж албан үүргээ хэрэгжүүлж байна.

Сумын сор бүтээгдэхүүн

Хус модны үндсээр хийсэн эмээл

Сумын хөгжлийн зорилт

Тус сум нь “Жирийн сумаас Жишиг сум” болох зорилго тавьж дараах гол зорилтуудыг дэвшүүлэн ажиллаж байна. Үүнд:• Бие хүний хөгжлийг дээдлэх,• Байгаль орчны тэнцвэрт байдлыг хангах,• Бүс нутгийн хөгжлийн хандлагыг тодорхойлох