Үндэсний хөгжлийн газар

Ерөнхий мэдээлэл

Хуурайдуу сэрүүн зунтай, нэлээд хүйтэн өвөлтэй. 1 дүгээр сарын дундаж температур – 33.7 С 7 дугаар сарын дундаж температур + 16.3С жилийн дундаж салхины хурд 1.2 м/сек жилийн хур тунадасны нийлбэр 178.5 мм

Мал сүрэг

Сумын хэмжээнд 11962. толгой малтайгаас 2 тэмээ, 1323 адуу,3325 үхэр, 3708 хонь, 3604 ямаа байгаа бөгөөд манай нутгийн 6 дахь хошуу мал болох цаан сүрэг 1351 толгой байна.

Зам тээвэр

Тус сум одоогоор хатуу хучилттай замгүй. 2012 оны Улсын хөрөнгө оруулалтаар Шишгэдийн гол төмөр бетонин гүүр тависан бөгөөд 1,2 тэр бум төгрөгийн өртөгтэй ажил болсон. Багууд хоорондоо шороон замаар холбогддог.

Ус хангамж

Сумын төвд цэвэр усныхаа хэрэглээг цагааннуураасаа зөөврийн байдлаар авч хэрэглэдэг. Цаашид гүний худагтай болох шаардлагатай.

Шилжилт хөдөлгөөн

Тус сумын хүн амын 59,3% нь сумын төвд амьдардаг. Сумын хүн амын 70 хувь нь залуу болон дунд насныхан, 25 хувь нь хүүхэд, 5 хувь нь хөгшид байна.

Нийгмийн үйлчилгээний барилга байгууламж

Сургууль

Ерөнхий боловсролын 12 жилийн сургууль320 хүүхдийн хүчин чадалтай, одоогоор 414 хүүхэд суралцаж байна62 багш, ажиллагсадтай2012 онд ашиглалтанд орсон, инженерийн бие даасан хангамжтай, тоосгон хийцтэй, чанар сайтай шинэ барилгатай

Эрүүл мэнд

Суманд улсын төсвийн 7 ортой 1 эмнэлэг, 7 эмийн сан үйл ажиллагаа явуулж, 1 их эмч, 20 эмнэлгийн тусгай мэргэжилтнүүд ажиллаж байна. 2012 онд нийт 48 хүүхэд мэндэлж, 0-1 насны хүүхдийн эндэгдэл 1, эхийн эндэгдэл байхгүй байна. Нийт өвчлөлийг авч үзвэл халдварт халдварт бус өвчлөл харьцангүй бага гардаг

Соёл спорт

Суманд бүртгэлтэй ажилгүй иргэд 85 байна. Нийт ажилгүй иргэдийн 42 хувийг эмэгтэйчүүд эзэлж байна. Бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийг боловсролын түвшингээр нь авч үзвэл 28 хувийг дээд, 19 хувийг тусгай дунд, 30 хувийг бүрэн дунд, 16 хувийг бүрэн бус дунд, 6 хувийг бага буюу боловсролгүй хүмүүс тус тус эзэлж байна.

Ажиллах хүч салбараар

Хот байгуулалт газрын харилцаа

Цагааннуур сумын төв нь Засаг захиргаа-хөдөө аж ахуй үйлчилгээний үүрэг давамгайлсан тосгон юм. Сумын хөгжлийн 2009-2015 он хүртэл мөрдөх ерөнхий төлөвлөгөөг Алтай-саяны төслийн санхүүжилтээр боловсруулсан. Сумын төвийн суурьшлын бүс хүн амын механик өсөлтөөс шалтгаалан сүүлийн 4 жилийн хугацаанд нэмэгдсэн.

Суманд хэрэгжиж буй төслүүд

Малын индексжүүлсэн даатгал төсөлЖижиг дунд үйлдвэрийг дэмжих төсөлБагийн хөгжлийг дэмжих хөтөлбөрХөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангийн төсөл

Сумын сор бүтээгдэхүүн

Аньс жимс Цагааннуур суманд их хэмжээгээр ургадаг. Иргэд түүж зарж борлуулдаг мөн боловсруулж жүүс, барийн зэргийг хийдэг.

Сумын онцлог

Манай сум нь байгалийн өвөрмөц тогтоц, үндэсний цөөнх цаатан түмэн, цаан сүрэг, байгалийн баялаг, Эзэн Чингэсийн үеэс өвлөгдөн ирсэн бөөгийн шашин зэрэг алдартай ховор сонин содон зүйлсээр баялаг нутаг юм. Тиймээс ч гадаад дотоодын жуулчидийн хөл тасрахгүй сүүлийн жилүүдэд жуулчидийн тоо нэмэгдэх хандлагатай байна.

Сумын индекс

Нийт газар нутгийн хэмжээ 540830 га.

Далайн түвшнээс дээш 1500-2000 м өргөгдсөн. Физик газар зүйн хувьд Алтай Саяны уулсын мужид, геоморфологийн хувьд залуу уулсын дэд мужид багтдаг. Зун богино өвөл урт учир газар тариалан эрхлэхэд төдийлөн тохиромжтой биш.Газар хөдлөлийн эрчим 3.5-4 балл.Сумын нутаг дэвсгэр нь уул, гүвээ толгод бүхий тал хээр, ойт хээр, ойн бүс, тайгын бүсэд багтдаг.

Сумын төсвийн орлого 2012 оны жилийн эцсийн тайлангаар 224872.3 сая төгрөг ба үүний 16.8%-ийг сум өөрийн орон нутгийн орлогоор, үлдэх 83.2 %-ийг аймгийн төсвөөс авсан санхүүгийн дэмжлэгээр бүрдүүлсэн байна. 2012 оны сумын төсвийн зарлага нийтдээ 221501.5 сая төгрөг ба үүний 68.2%-ийг цалингийн зардал, 7.5%-ийг Нийгмийн даатгалын шимтгэлийн зардал зардал, 23.5%-ийг бараа үйлчилгээний бусад зардал, үлдсэн 0.9%-ийг бусад зардал эзэлж байна.Эдийн засгийн бүтэцСумын хэмжээнд нийт 5 нөхөрлөл 2 хоршоо 6 компани үйл ажиллагаа явуулж 6.1 сая төгрөгийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж улсад 0.5 сая, аймагт 0.1 сая, орон нутагт 0.1 сая төгрөгийн татвар төлж байна.

Газар тариалан

Тус суманд газар тариалан хөгжөөгүй бөгөөд ойрын жилүүдэд ард иргэд өөрийн хүнсний хэрэгцээний ногоогоо хашаандаа тариалж хэрэглэх болсон.

Цахилгаан хангамж

Сум нь Төвийн эрчим хүчний системд холбогдсон. Сумын төв дээр 2010 онд баригдсан 15квт-ийн дэд станцтай. 

Хүн ам өрхийн тоо

Орон сууц хангамж

Сумын хэмжээнд амины орон сууц, гэр сууц зонхилдог юм. Суманд сүүлийн жилүүдэд шинээр инженерийн бүрэн хангамжтай орон сууц барих төлөвлөгөөтэй сумын удирдлагууд ажиллаж байна

Боловсрол

Ерөнхий боловсролын 12 жилийн сургуулийн 20 бүлэгт 414 хүүхэд өдрөөр суралцаж, албан бус боловсролын дүйцсэн хөтөлбөрөөр бага, суурь, бүрэн дунд боловсрол нөхөн олгох сургалтанд 36 иргэн суралцаж байна. Бага ангийн хамран сургалт 98 хувь, суурь боловсролын хамран сургалт 100 хувьд хүрсэн. Ерөнхий боловсролын сургуульд мэргэжилтэй багшийн хангалт 100 хувьтай байгаа ба мэргэжил дээшлүүлэх хөрвөх сургалтанд нийт 15 багш хамрагдаж байна. Төрийн өмчийн цэцэрлэгийн үндсэн сургалтанд 109, гэр цэцэрлэгт 80 хүүхэд хамрагдаж, сургуулийн өмнөх боловсролын хамралт бохир жингээр 125% хувьд хүрсэн үзүүлэлттэй байна. Мэргэжлийн сургалт, үйлдвэрлэлийн төвд 2011-2012 оны хичээлийн жилд 7 мэргэжлээр 310 сурагч суралцаж, 36 багш ажиллаж байна.

Цэцэрлэг

“Цагааннуур” цэцэрлэг Гурвансайхан багийн төвт байршилтай 75 хүүхдийн хүчин чадалтай, одоогоор 109 хүүхэд хүмүүжиж байна 18 багш, ажиллагсадтай 1952 онд ашиглалтанд орсон модон хийцтэй, зориулалтын барилга.

Эмнэлэг

Эрүүл мэндийн төв Чандмань багийн 1-р хороонд байршилтай 11 ортой 1 эмч, 5 сувилагч нийт 21 ажиллагсадтай 2003 онд А корпус нь, 2010 онд Б корпус нь тус тус ашиглалтанд орсон модон хийцтэй, зориулалтын барилга. Эмнэлгийн үйл ажиллагаа явуулах стандартын шаардлага хангахгүй байгаа ч гэсэн боломж бололцоогоороо ажилласаар байна. Тус барилгыг хэвтэж эмчлүүлэх эмнэлгийн зориулалтаар ашиглаж нэмж амбулаторийн өргөтгөл хийх төлөвлөгөөтэй байна.

Соёлын төв

Соёлын төвГурвансайхан багийн төвд байршилтай.80 хүний суудалтай5 ажиллагсадтай1957 онд ашиглалтанд орсон модон хийцтэй, зориулалтын барилга. 

Ажилгүйдэл ядуурал

Суманд бүртгэлтэй ажилгүй иргэд 85 байна. Нийт ажилгүй иргэдийн 42 хувийг эмэгтэйчүүд эзэлж байна. Бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийг боловсролын түвшингээр нь авч үзвэл 28 хувийг дээд, 19 хувийг тусгай дунд, 30 хувийг бүрэн дунд, 16 хувийг бүрэн бус дунд, 6 хувийг бага буюу боловсролгүй хүмүүс тус тус эзэлж байна.

Засаг даргын тамгын газар

ЗДТГ-ын барилга Сумын төвд байршилтай 20 ажиллагсадтай 1986 онд ашиглалтанд орсон модон хийцтэй, зориулалтын барилга. Шинээр жижиг оврын халаалттай болгон өөрчилж байна..

Сумын сор бүтээгдэхүүн

Монголд алдартай Дархадын цагаан загас 

Сумын хөгжлийн зорилт

Тус сум нь эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн хөтөлбөрийг дор дурьдсан тэргүүлэх чиглэлийн хүрээнд хэрэгжүүлнэ. Үүнд:• Сумын хөгжлийг сумын иргэдийн хөгжлийн асуудалтай уялдуулан хөгжүүлэх• Монгол улсын гайхамшиг болсон үнэ цэнийг дэлхий дахинд таниулж аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх• Иргэн бүрийг бүх талаар хөгжүүлэх бүх нөхцлийг бүрдүүлэхэд хөрөнгө оруулалтыг зориулж мянганы хөгжлийн зорилтуудыг хэрэгжүүлнэ.• Төрийн үйлчилгээг иргэдэд ил тод, чирэгдэлгүй хүргэх