Үндэсний хөгжлийн газар

Ерөнхий мэдээлэл

Далайн түвшнээс дээш 1615-2695 м өргөгдсөн. Физик газарзүйн хувьд тектоник атриат бүтцийн хувьд Тагнын нурууны тогтолцоонд хамаарна. Гадаад хүчний нөлөөгөөр гадарга нь ихээхэн хэрчигдсэн учир хад асга бүхий өндөр сүрлэг уулстай. Хамгийн өндөр газар нь Элэгтэгийн нурууны оргил Цагаан Адрын уул ДТДээш 2695 м, хамгийн нам дор газар нь Уйхар Донойн Бэлчир ДТДээш 1615 м-т оршдог. Газар хөдлөлийн эрчим 8 балл.

Нийт газар нутгийн хэмжээ 429914 га.

Мал сүрэг

Сумын хэмжээгээр нийт 182,8 мянган толгой мал тоологдсоноос цэвэр үүлдэр, эрлийз, нутгийн шилмэл омгийн 49,6 мянган толгой мал тоологдсон нь нийт малын 27,1хувь байна. 661 малчин өрх, 230 малтай өрх байгаа нь сумын нийт өрхийн 77,3 хувийг эзэлж байна. Сумын хэмжээгээр 2012 онд 3,2 га талбайд төмс, хүнсний ногоо тариалж 1,2 тн ургац хураан авсан.

Цахилгаан хангамж

Сум нь Төвийн эрчим хүчний системд 2008 онд холбогдсон. Сумын төвд 15/3,80квт-ийн станцтай. 

Дулаан хангамж

Эрүүл мэндийн төв, Ерөнхий боловсролын сургууль, ЗДТГ зэрэг байгууллагууд нам даралтын зуухтай бөгөөд бусад ААНБ болон айл өрхүүд энгийн галлагаатай.

Шилжилт хөдөлгөөн

Нийгмийн үйлчилгээний барилга байгууламж

Сургууль

Ерөнхий боловсролын 12 жилийн сургууль 1974 онд ашиглалтад орсон 431,4 сая ₮ өртөгтэйБэлтэс 5-р багт байршилтай320 хүүхдийн хүчин чадалтай, одоогоор 764 хүүхэд суралцаж байна92 багш, ажиллагсадтайНам даралтын зуухтай. 

Эрүүл мэнд

Суманд улсын төсвийн 10 ортой 1 эмнэлэг, 1 эмийн сан үйл ажиллагаа явуулж, 2 их эмч, 27 эмнэлгийн тусгай мэргэжилтнүүд ажиллаж байна.2012 онд нийт 31 хүүхэд мэндэлж, 0-1 насны хүүхдийн эндэгдэл 2, эхийн эндэгдэл байхгүй байна. Нийт өвчлөл 343 үүнээс халдварт бус өвчлөл 321, осол гэмтэл 0, халдварт өвчлөлийн 22 тохиолдол гарсан байна.Нийт хэвтэн эмчлүүлэгч 398, ор хоног 2799. 

Соёл спорт

1976 онд ашиглалтанд орсон Соёлын төвийн модон барилгад урлагийн тоглолт, дугуйлан, номын сангийн үйлчилгээ зэрэг бүх соёл урлагийн үйл ажиллагаа явагддаг. Ерөнхий боловсролын 12 жилийн сургуулийн стандарт бус спорт зааланд спортын арга хэмжээ зохион байгуулж байна.

Ажиллах хүч салбараар

Хот байгуулалт газрын харилцаа

Баянзүрх сумын төв нь Засаг захиргаа-хөдөө аж ахуй-үйлчилгээний үүрэг давамгайлсан сум юм.Өнөөгийн байдлаар 364 иргэн гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар 24,3га газар, 290 иргэн өвөлжөө, хаваржааны зориулалтаар 271,2га газар, 7 ААН 6,9 га газар, 15 байгууллага 12,02 га газар өмчилж, эзэмшиж, ашиглаж байна.

Суманд хэрэгжиж буй төслүүд

Багц тусламж 1,2ТА-I, IIМонгол мал хөтөлбөрХоршоо дэд хөтөлбөрХүнсний аюулгүй байдал үндэсний хөтөлбөрҮйлдвэржүүлэлтийг дэмжих дэд хөтөлбөрҮхэр сүргийн ашиг шим сайжруулах дэд хөтөлбөрМалын чанар сайжруулах хөтөлбөр

Сумын сор бүтээгдэхүүн

Дархадын цагаан ааруулШар ээзгий, хонины ширгээдэс

Сумын хөгжлийн зорилт

Тус сум нь аялал жуулчлалын бүсэд багтаж байгаа бөгөөд энэ чиглэлийн салбарыг түлхүү хөгжүүлэх асуудлыг эн тэргүүний зорилго болгож байна. Хүний хөгжлийн түвшингийн үзүүлэлтүүдийг сайжруулж, сумын нийгэм эдийн засаг, байгаль орчин, аялал жуулчлалын тогтвортой хөгжлийн бодлогыг уялдуулж эдийн засгаа эрчимтэй хөгжүүлэн, байгаль орчин экологийн тэнцвэрийг хадгалсан ногоон байгууламж бүхий сум болох Нийгмийн дэд бүтэц, Орон сууцны хангамжийн хувийг дээшлүүлэх

Сумын индекс

Хуурайдуу сэрүүн зунтай, хахир өвөлтэй. Эрс тэс уур амьсгалтай. 1 дүгээр сарын дундаж температур -30 - 45 С7 дугаар сарын дундаж температур +28 +34 Сжилийн дундаж салхины хурд 1.6 м/сжилийн хур тундасны нийлбэр 208.9 мм

Орон нутгийн төсөв2012 онд сумын төсвийн нийт орлого 1287,6 сая ₮, улсын төвлөрсөн төсвийн шилжүүлэг 1022,5 сая ₮, сумын өөрийн орлого 44.2 сая. Үүнээс Цалин НДШ 65,6%, Урсгал зардал 24,8%, бусад зардал 9,6%-ийг эзэлж байнаСумын хэмжээнд нийт 24 аж ахуйн нэгж байгууллага үйл ажиллагаа явуулж улсад 82,8 сая, аймагт 11,2 сая, орон нутагт 44,2 сая нийт 138,2 сая төгрөгийн татвар төвлөрүүлж байна.

Зам тээвэр

Сумын төв аймгийн төв Мөрөнтэй 128 км шороон замаар холбогдсон. Багууд хоорондоо шороон замаар холбогддог.

Ус хангамж

Сумын хэмжээнд гүний худаг байхгүй, Алтраг, Бэлтэсийн голын гадаргын уснаас хангадаг.  

Хүн ам өрхийн тоо

Орон сууц хангамж

Сумын хэмжээнд инженерийн бүрэн хангамжтай орон сууц байхгүй. 1998 оны үед баригдсан 2 давхар 8 айлын орон сууц цэвдэгтэй газар баригдсаны улмаас хагарал өгч ашиглалтын шаардлага хангахгүй болж нурсан. 

Боловсрол

Ерөнхий боловсролын 12 жилийн сургуулийн 28 бүлэгт 764 хүүхэд өдрөөр суралцаж, албан бус боловсролын дүйцсэн хөтөлбөрөөр бага, суурь, бүрэн дунд боловсрол нөхөн олгох сургалтанд 52 иргэн суралцаж байна. Бага ангийн хамран сургалт 89,5 хувь, суурь боловсролын хамран сургалт 80,3 хувьд хүрсэн. Ерөнхий боловсролын сургуульд мэргэжилтэй багшийн хангалт 100 хувьтай байна. Хүүхдийн цэцэрлэгийн үндсэн сургалтанд 85, гэр цэцэрлэгт 25 хүүхэд хамрагдаж, сургуулийн өмнөх боловсролын хамралт 70 хувьд хүрсэн.

Цэцэрлэг

Хүүхдийн цэцэрлэг Бэлтэс 5-р багт байршилтай1-р байр 1968 онд ашиглалтад орсон 28,1 сая ₮ өртөгтэй2-р байр 1968 онд ашиглалтад орсон 13,4 сая₮ өртөгтэй3- байр 2008 онд ашиглалтад орсон 26,3 сая ₮ өртөгтэй2012 онд 40,0 сая ₮ өртөг бүхий их засвар хийгдсэн12 багш, ажиллагсадтайЭнгийн галлагаатай

Эмнэлэг

Эрүүл мэндийн төвБэлтэс 5-р багт байршилтай10 ортой2 их эмч, 27 бусад ажиллагсадтай2012 онд ашиглалтанд орсон 479,7 сая төгрөгийн өртөгтэй, тоосгон хийцтэй, зориулалтын барилга. Нам даралтын зуухтай. 

Соёлын төв

Соёлын төвБэлтэс 5-р багт байршилтай100 хүний суудалтай5 ажиллагсадтай1976 онд ашиглалтанд орсон 164,7 сая ₮ өртөгтэй модон хийцтэй, зориулалтын барилга. Энгийн галлагаатай.2011 онд 40,0 сая ₮ өртөг бүхий их засвар хийгдсэн.

Ажилгүйдэл ядуурал

Суманд бүртгэлтэй ажилгүй иргэд 32 байна. Үүнээс эмэгтэй 16. Хөдөлмөрийн насны ажил эрхлээгүй 280 иргэн, үүнээс эмэгтэй 160. 

Засаг даргын тамгын газар

ЗДТГ-ын барилга Бэлтэс 5-р багт байршилтай 35 ажиллагсадтай1979 онд ашиглалтанд орсон модон хийцтэй, зориулалтын барилга. Нам даралтын зуухтай. 2007 онд 20,0 сая төгрөгийн өртөг бүхий Их засвар хийгдсэн. 

Сумын сор бүтээгдэхүүн

Сийлбэрч Доржийн Батболдын модон сийлбэр /шатар/Оёдолчин Шагдарсүрэнгийн Баярсайханы булигаар эдлэл /гөлөм, монгол гутал, бэлэг дурсгалын зүйл/ 

Сумын хөшөө дурсгал

Аймгийн хамгаалалтад байдаг “Хайс” 2-р багийн нутаг Бичигтийн булангийн хадны сүг зураг  

Сумын онцлог

Хүн амын хувьд Дархад ястны цөөнх зонхилсон, хэл зан заншлын өвөрмөц соёлтой, бөөгийн шашны шүтлэгтэй ард түмэн. Нутаг дэвсгэрийн хувьд Хангайн уулархаг бүс буюу “ХУ” индексд 100% хамаардаг ба хойд талаараа Улаан-уул, зүүн урд болон урд талаараа Арбулаг, баруун урд талаараа Цагаан-Уул сумдтай, баруун болон хойд талаараа ОХУ-тай 69 км хил залгадаг. Хилийн цэргийн “Хонин уул”-ын 4-р застав, “Цагаан хад”-ын 5-р застав улсын хил хамгаалах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлдэг. Байгалийн үзэсгэлэн бүрдсэн уран тогтоц бүхий газар нутагтай