Үндэсний хөгжлийн газар

Ерөнхий мэдээлэл

Далайн түвшнээс дээш 1000-1500 м өргөгдсөн. Нутгийн ихэнх хэсэг нь хадлан тэжээл бэлтгэх, мал аж ахуй, газар тариалан эрхлэхэд нэн тохиромжтой зөөлөн хүрэн бор хөрстэй. Талбулаг, Дүнгэндэг зэрэг рашаан, ус, Бүрдэнэ говь, Их цагаан зэрэг хүнсний давсны нөөц арвинтай газрууд, барилгын төрөл бүрийн зориулалтаар ашиглах боломж бүхий шавар, зосны илэрц, Талбулаг, Салхит, Салаа, Арын нуур, Алтат, Төмөртэй, Тугалбулаг, Дөхөм зэрэг нүүрс өнгөт металлын судлагдсан ордтай.

Нийт газар нутгийн хэмжээ 1276191 га.

Мал сүрэг

Мал сүргийн бүтэцСумын хэмжээнд 186316 толгой малтайгаас 1283 тэмээ, 17061 адуу, 10346 үхэр, 97463 хонь, 60163 ямаа байна.Нийт малын 0,7 хувийг тэмээ, 9,1 хувийг адуу, 5,6 хувийг үхэр, 52,3 хувийг хонь, 32,3 хувийг ямаа тус тус эзлэж байна. Мөн хурдны удам угшил сайтай адуун сүрэг, сүү арвинтай талын улаан, шар тарлан үхрийн үүлдэр, сайн чанарын ноолууртай Баяндэлгэрийн улаан ямаа, нутгийн болон үзэмчин омгийн хонин сүрэг нь өнөөдөр сүргийн бүтцийг тодорхойлж байна. Цэвэр эрлийз үүлдрийн мал нь нийт малын 46 хувийг эзлэж байна.Малчин өрх 590 байгаа бөгөөд нийт өрхийн 65 хувийг эзэлж байна.

Зам тээвэр

Баруун-Урт сум болон Дорнод аймгийн төв, бусад сумдуудтай шороон замаар холбогдсон. Багууд хоорондоо шороон замаар холбогддог.

Ус хангамж

Сумын төвд цэвэр усны эх үүсвэрийн гүний 2 худаг, энгийн гар худаг 2 байдаг. Гүн өрмийн худагтаа ус зөөлрүүлэх төхөөрөмжтэй.

Хүн ам өрхийн тоо

Сумын хүн амын 57,4 хувь нь залуу болон дунд насныхан, 39,9 хувь нь хүүхэд, 2,7 хувь нь ахмадууд байна.

Орон сууц хангамж

Сумын хэмжээнд 8 айлын 2 давхар нэг орон сууц, 28 айлын 1 давхар орон сууцнууд, багш нар, эмнэлгийн ажилчдын 4 айлын 2 орон сууц байдаг. Ойрын 2-3 жил 30-40 айлын орчин үеийн шаардлагад нийцсэн орон сууц барихаар төлөвлөн ажиллаж байна. Нийт өрхийн 70,6 хувь нь гэр сууцанд, 29,4 хувь нь амины орон сууцанд, үүнээс 4,8 хувь нь инженерийн хангамжтай орон сууцанд амьдарч байна.

Боловсрол

Ерөнхий боловсролын 9 жилийн сургуулийн 16 бүлэгт 363 хүүхэд өдрөөр суралцаж, албан бус боловсролын дүйцсэн хөтөлбөрөөр бага, суурь, бүрэн дунд боловсрол нөхөн олгох сургалтанд 26 иргэн суралцаж байна. Бага ангийн хамран сургалт 98,1 хувь, суурь боловсролын хамран сургалт 97,3 хувьд хүрсэн. Ерөнхий боловсролын сургуульд мэргэжилтэй багшийн хангалт 100 хувьтай байна.Төрийн өмчийн цэцэрлэгт 120, хувилбар сургалтанд 65 хүүхэд хамрагдаж, сургуулийн өмнөх боловсролын хамралт 69,8 хувьд хүрсэн.

Дотуур байр

1 дүгээр дотуур байр нь 1975 онд байгуулагдсан. 2012 онд 40 сая төгрөгөөр урсгал засвар хийгдэж шал дээврийг зассан. 52 хүүхдийн багтаамжтай. 4 жижүүр, 1 багштай 2 тогоочтэй .2 дүгээр байр нь 2008 онд шинээр баригдсан. 28 хүүхдийн багтаамжтай. Засвар хийгдээгүй. Бүрэн засвар хийгдэх шаарлагатай.

Эрүүл мэнд

Суманд 10 ортой 1 эмнэлэг, 1 эмийн сан үйл ажиллагаа явуулж, 2 их эмч, 8 эмнэлгийн тусгай мэргэжилтэн ажиллаж байна. 2012 онд 63 хүүхэд мэндэлсэн 0-1 насны хүүхдийн эндэгдэл, эхийн эндэгдэлгүй байна. Хэвтэн эмчлүүлэгсэд 440, дундаж ор хоног 8,3 байна. Нийт өвчлөлийг авч үзвэл халдварт бус өвчлөл 283, осол гэмтэл 23, халдварт өвчлөлийн 30 тохиолдол гарсан байна.

Соёл спорт

1987 онд ашиглалтанд орсон 250 хүний суудалтай Тус барилгад урлагийн тоглолт, дугуйлан, номын сангийн үйлчилгээ зэрэг соёл урлагийн бүх үйл ажиллагаа явагддаг.Тус сум Ахуйн үйлчилгээний нэгдсэн төв байхгүй, 17 жижиг дэлгүүр, нийтийн хоолны 3 цэг, үсчин гоо сайхны 2, гутал засварын 1, оёдлын 1, нийтийн халуун усны 1 цэг салангид үйл ажиллагаа эрхэлж байна.

Орон нутгийн судлах музей

Жанжин Д.Сүхбаатарын нэрэмжит суманд 1980-1987 оны хооронд бүтээн байгуулалтын ажлуудыг дэс дараатай төлөвлөн хийсний нэг томоохон ажил нь "Д.Сүхбаатарын нэрэмжит орон нутгийг судлах музей" бөгөөд тус музейг 1982 онд эрхлэгч, үйлчлэгч гэсэн 2 орон тоотойгоор, Орон нутгийг судлах танхим, Д.Сүхбаатарын танхим, Байгалийн танхим, Угсаатны зүйн танхим гэсэн дөрвөн үндсэн танхимтайгаар байгуулсан.Тус музей нь одоо Сүхбаатар сумын Засаг даргын тамгын газрын мэдэлд үйл ажиллагаагаа явуулж байна. 2011 онд 10 сая төгрөгийн засварт орсон, одоо халаалтын асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай.

Ажиллах хүч салбараар

Төрийн байгууллагад 117 хүн ажиллаж байна.

Хот байгуулалт газрын харилцаа

Сумын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг 2009 онд боловсруулсан боловч шаардлага хангахгүй байгаа тул орон нутгийн төсвийн санхүүжилтээр дахин сайжруулж шинээр төлөвлөлт хийхээр ИТХ-аас шийдвэрлээд байна.Сумын төвийн суурьшлын бүс хүн амын механик өсөлтөөс шалтгаалан сүүлийн 4 жилийн хугацаанд 120 га-аар нэмэгдсэн. Сумын төвийн нутаг дэвсгэрийн бүсчлэлийн өнөөгийн байдал:орон сууц, олон нийтийн бүс 450 гаүйлдвэрлэлийн бүс 160 ганогоон байгууламж, амралт, аялал жуулчлалын бүс 1000 гахөдөө аж ахуйн бүс 3500 гаӨнөөгийн байдлаар 368 иргэн гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар 36,8 га газар өмчилж, өвөлжөө, хаваржааны зориулалтаар 10 БҮЛЭГ НӨХӨРЛӨЛ 68,5 га газар, амралт, аялал жуулчлалын зориулалтаар 20 га газар, аж ахуйн нэгж газар тариалангийн зориулалтаар 24,2 га газар эзэмшиж байна.

Суманд хэрэгжиж буй төслүүд

Ил тод, сайн засаглалыг дэмжих төсөлМалын индексжүүлсэн даатгал төсөлЖижиг дунд үйлдвэрийг дэмжих төсөл

Сумын хөшөө дурсгал

Хөшөө дурсгалын нэр: Жанжин Д.Сүхбаатарын дурсгалын багана

Сумын хөшөө дурсгал

Хөшөө дурсгалын нэр: Д.Сүхбаатарын хөшөө

Сумын онцлог

Тус сумын газар нутаг дээр Төмөртэйн цайрын уурхай, Эрвэйн хошууны Төмөрийн хүдэрийн уурхай, Талбулагийн “Талын гал”, “Энгүй тал”-ын нүүрсний уурхайнууд зэрэг томоохон уурхайнууд үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд удахгүй ашиглалтанд орох Арын нуурын өнгөт металлийн, Дөхөмийн нүүрсний, Уулын талын нүүрсний ордууд байдаг.Тус сум нь нэгдсэн халаалтын системд холбогдсон бөгөөд цаашилбал Сайншанд, Чойбалсанг холбосон төмөр замд холбогдохоор болсон.Мөн тус суманд цагаан зээр олноор нутагшдагийн зэрэгцээ чоно, тарвага зэрэг үслэг ангийн нөөцтэй.Аргаль, хар сүүлт зэрэг ховор амьтад нутагшилдаг.

Сумын индекс

Хуурайдуу сэрүүн зунтай, хахир өвөлтэй.1 дүгээр сарын дундаж температур -20,1 С7 дугаар сарын дундаж температур +22,1 Сжилийн дундаж хурд салхины 5,1 м/сжилийн хур тунадасны нийлбэр 168 мм

Орон нутгийн төсөв.Сумын төсвийн нийт эх үүсвэр нь 253.7 сая төгрөг бөгөөд орон нутгийн төсвөөс авсан санхүүгийн дэмжлэг нь 237.9 сая төгрөг, сумын татварын орлого 12.8 сая төгрөг, татварын бус орлого нь 2.8 сая төгрөг байна.Орон нутгийн нийт төсвийн зардал нь 247.6 сая төгрөг байна. Нийт зардлын 61.6 хувь нь цалин, 6.8 хувь нь нийгмийн даатгалын шимтгэл, 0,9 хувийг урсгал шилжүүлэг, 30.7 хувийг нь бусад зардал эзэлж байнаТус сумын газар нутаг дээр “Цайртменирал” ХХК, “Талын гал” ХХК, “Энгүй тал” ХХК, “Эрвэн хүдэр” ХХК зэрэг томоохон компаниуд үйл ажиллагаа явуулж сумын хөгжилд мэдэгдэхүйц түлхэц өгч байна.

Газар тариалан

Сумын хэмжээнд нийт 4,2 га-д газар тариалан эрхэлдэг. Үүнээс 2 га талбайд нь төмс, 2,2 га-д хүнсний ногоо тариалж байна.

Цахилгаан хангамж

Сум нь эрчим хүчний төвлөрсөн системд 10кВ-ын шугамаар холбогдсон. 2 дэд станцтай.

Дулаан хангамж

Сумын төвд 1 төвлөрсөн уурын зуух ажиллаж 1,36 км шугамаар хэрэглэгчдэд дулаан түгэдэг. Төсвийн байгууллагууд нь дулааны төвлөрсөн шугаманд холбогдсон.

Шилжилт хөдөлгөөн

Тус сумын төв нь Баруун-Урт хоттой хил залгаа оршдог нь шилжилт хөдөлгөөн багасахад сөрөг нөлөө үзүүлж байна.

Нийгмийн үйлчилгээний барилга, байгууламж

Сургууль

1975 онд баригдсан, тоосгон хийцтэй барилгаХайлаастай багийн төвд байршилтай440 хүүхдийн хүчин чадалтай, одоогоор 363 хүүхэд суралцаж байна48 багш, ажиллагсадтай2 дотуур байртай.Гал тогооны шинэ барилгатай.Хэд хэдэн удаа хэсэгчилсэн засвар хийгдсэн. Их засвар хийгдэх шаардлагатай.

Цэцэрлэг

Хайлаастай багийн төвд байршилтай100 хүүхдийн хүчин чадалтай, одоогоор 120 хүүхэд хүмүүжиж байна17 багш, ажиллагсадтай1978 онд ашиглалтанд орсон чулуун хийцтэй, зориулалтын барилга Инженерийн төвлөрсөн хангамжтай. 2012 онд 30 хүүхдийн хүчин чадалтай өргөтгөлийн барилгыг урлаг соёлын заалтай хамт барьж ашиглалтанд оруулсан. Тохижилт сайтай. 

Эмнэлэг

Эрүүл мэндийн төв10 ортой2 эмч, 5 сувилагч нийт 21 ажиллагчидтай2009 онд ашиглалтанд орсон тоосгон хийцтэй, зориулалтын барилга. Инженерийн бие даасан хангамжтай. 

Соёлын төв

Соёлын төв250 хүний суудалтай6 ажиллагчидтай1987 онд ашиглалтанд орсон чулуун хийцтэй, зориулалтын барилга. Музейн зориулалтын тусдаа барилгатай.Сумын телевиз 2012 оны эцсээр ашиглалтанд орсон.

Шашин сүм хийд

Сумын хэмжээнд буддийн 1 хийд үйл ажиллагаа явуулж байна.Тус хийдэд нийт 8 лам хуврага, ажиллаж тогтмол үйл ажиллагаа явуулж байна.

Ажилгүйдэл ядуурал

Суманд бүртгэлтэй ажилгүй иргэн 44 байгаа бөгөөд нийт ажилгүй иргэдийн 61 хувийг эмэгтэйчүүд эзэлж байна.Бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийг боловсролын түвшингээр нь авч үзвэл 6,8 хувийг дээд, 4,3 хувийг тусгай дунд, 23 хувийг бүрэн дунд, 66 хувийг бүрэн бус боловсролтой хүмүүс тус тус эзэлж байна.

Засаг даргын тамгын газар

37 ажиллагчидтайИнтернетэд холбогдсонНэг цэгийн үйлчилгээг нэвтрүүлсэн.2011 онд ашиглалтанд орсон тоосгон хийцтэй, зориулалтын барилгатай. 

Сумын сор бүтээгдэхүүн

Тус сум нь Талх, Блокны чанар, үйлдвэрлэлээр аймагтаа танигдсан бөгөөд цаашид цагаан идээ, айраг зэрэг нутгийн давуу боломжийг ашигласан сор бүтээгдэхүүнүүдтэй болох зорилт тавин ажиллаж байна.  

Сумын хөшөө дурсгал

Хөшөө дурсгалын нэр: Даншигын дархан аварга Гэнэнгийн Өсөхбаярын хөшөө

Сумын хөгжлийн зорилт

Иргэдээ хөгжүүлэн, иргэн бүр ашиг орлоготой байж, амьдарч, ажиллаж байгаа орчиндоо сэтгэл хангалуун байх таатай нөхцөл боломжийг хамтын оюу ухаан, хичээл зүтгэл, хөдөлмөрөөр бүтээж “улсын тэргүүний сум” болсон амжилтаа бататгах зорилго тавьж дараах зорилгуудыг дэвшүүлж ажиллаж байна