Үндэсний хөгжлийн газар

Ерөнхий мэдээлэл

Далайн түвшнээс дээш 812-825 м өргөгдсөн. Сумын нутаг дэвсгэр нь тал хээр буюу мал аж ахуй болон газар тариалан эрхлэхэд тохиромжтой.

Нийт газар нутгийн хэмжээ 5450 га.

Мал сүрэг

Мал сүргийн бүтэцСумын хэмжээнд 239957 толгой малтайгаас 586 тэмээ, 21730 адуу, 15338 үхэр, 108545 хонь, 93758 ямаа байна.Сумын хэмжээгээр нийт цэвэр үүлдэр, эрлийз, нутгийн шилмэл омгийн 64.5 мянган толгой мал тоологдсон нь нийт малын 26.8 хувь байна. 619 малчин өрх, 702 мал бүхий өрх байгаа нь сумын нийт өрхийн 25,0 хувийг эзэлж байна.

Зам тээвэр

Сумын газар нутаг дээгүүр БНХАУ-ын Бичигт боомтыг Нийслэлтэй холбосон улсын чанартай 850 км сайжруулсан шороон зам дайран өнгөрдөг. Багууд хоорондоо шороон авто замаар холбогддог.

Ус хангамж

Сумын төвд цэвэр усны эх үүсвэрийн гүний 3 худаг, 220 м3 багтаамжтай. усан сан, 220 м3/хоног хүчин чадалтай насос станц 4, ус зөөлрүүлэх, цэнгэгжүүлэх 1 төхөөрөмжтэй.

Дулаан хангамж

Сумын төвд 7 төвлөрсөн уурын зуух ажилладаг.Мөн 13 мегаваттын дулааны станц баригдаж 2013 онд ашиглалтанд ороод байна.

Шилжилт хөдөлгөөн

Нийт хүн амын 85.4 хувь нь сумын төвд амьдардаг, ШУТИС-ийн харьяа Сүхбаатар аймаг дахь Техникийн их сургуульд Бакалаврын чиглэлээр 5 мэргэжлийн 200 оюутан, магистрын сургалтанд 40 оюутан, МСҮТ-д 14 мэргэжлээр 449 суралцагч суралцдаг. Энэ нөхцөл нь хүн амын шилжилт хөдөлгөөний тогтвортой байдалд эерэгээр нөлөөлж байна.Сумын хүн амын 51.6 хувь нь залуу болон дунд насныхан, 32.8 хувь нь хүүхэд, 15.6 хувь нь ахмадууд байна.

Нийгмийн үйлчилгээний барилга, байгууламж

null

Д. Сүхбаатарын нэрэмжит бүрэн дунд сургууль

Д. Сүхбаатарын нэрэмжит бүрэн дунд сургууль1200 хүүхдийн хүчин чадалтай, одоогоор 2108 хүүхэд суралцаж байна139 багш, ажиллагчидтай180 хүүхдийн дотуур байртай.1971 онд ашиглалтанд орсон, инженерийн бие даасан хангамжтай, тоосгон хийцтэй, чанар сайтай 2005 онд их засварт орсон.5 багийн нутаг дэвсгэр дээр байршилтай

1 дүгээр цэцэрлэг

Стандартын барилгатай. 1958 онд ашиглалтанд орж 2008 онд их засвар хийгдсэн. 100 хүүхдийн хүчин чадалтай, одоогоор 134 хүүхэд хүмүүжиж байна.Гэр – 2 Гадна 0, дотор 19 суултууртай. Багш ажиллагсад нийлээд 17.

3 дугаар цэцэрлэг

Стандартын барилгатай. 1983 онд ашиглалтанд орж 2008 онд их засвар хийгдсэн. 150 хүүхдийн хүчин чадалтай, одоо 186 хүүхэд хүмүүжиж байна.Гэр – 1Дотор 15 суултууртай. Багш - 10

5 дугаар цэцэрлэг

Стандартын барилгатай. 2010 онд ашиглалтанд орсон. Хүчин чадал – 75 хүүхдийн орГэр – 1Дотор 13 суултууртай. •Багш - 10Хамрагдалт:Цэцэрлэгт 87 хүүхэд хүмүүжиж байна.

7 дугаар цэцэрлэг

• Стандартын бус барилгатай. • 1953 онд ашиглалтанд орж, 2010 онд их засварт орсон. • Хүчин чадал – 100 хүүхдийн ор• Дотор 7 суултууртай. • Багш - 10• Хамрагдалт:Цэцэрлэгт 119 хүүхэд хүмүүжиж байна.

ШУТИС-ийн харьяа Сүхбаатар аймаг дахь ТИС

1971 онд бага сургуулийн зориулалтаар засварласан. 440 хүүхдийн хичээлийн байртай 104 хүүхдийн оюутны дотуур байр 2009 онд ашиглалтанд орсон Дээд боловсрол: Бакалаврын чиглэлээр 5 мэргэжлийн 200 оюутан. Магистрын сургалт 40 оюутан МСҮТ-д 14 мэргэжлээр 449 суралцагч Нийт 68 багш. ажилчидтайБагш нарын 10 хувь нь докторант, 80 хувь нь магистр болон магистрант.

Эмнэлэг

Эрүүл мэндийн төвАймгийн төв Баруун-Урт суманд аймгийн нэгдсэн эмнэлэг 1, Өрхийн эмнэлэг 3, Хувийн эмнэлэг 3 үйл ажиллагаа явуулж байна. Нэгдсэн эмнэлгийн орны тоо 155 55 эмч, 131 сувилагч нийт 256 ажиллагчидтай1992 онд ашиглалтанд орсон тоосгон хийцтэй, зориулалтын барилга. Инженерийн бие даасан хангамжтай. Эмнэлгийн үйл ажиллагаа явуулах стандартын шаардлага хангахгүй байгаа тул тус барилгыг хэвтэж эмчлүүлэх эмнэлгийн зориулалтаар ашиглаж нэмж амбулаторийн барилгын өргөтгөл хийх шаардлагатай.

Хөгжим бүжгийн театр

1942 онд аймаг байгуулагдахад Аймгийн анхны соёл урлагийн байгууллага болох “Жавхлант шарга” клуб, 1958 онд “Соёлын ордон”, 1988 онд “Хөгжимт жүжгийн театр” болон өргөжсөн.Ийнхүү өргөжихөд хөгжим, бүжиг, найрал дуу, драмын мэргэжлийн ангиуд бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ ажиллаж цаг үеэ мэдэрсэн нийгэм, түүх, аж байдал, ёс суртахууны сэдэвтэй олон шинэлэг концерт, жүжиг, хошин шоу тоглолт гэх зэрэг уран бүтээлүүдээ хүргэсээр байна.ХЖТ-ын барилга 2008 онд ашиглалтанд орсон ба улс, орон нутгийн хөрөнгө оруулалтаар дээвэр, гадна пасатны засварын ажлуудыг хийж гүйцэтгэсэн, цаашид ард иргэдэд чанартай уран бүтээл хүргэхэд тоглолтын заалны акустгыг сайжруулах, хөгжим, техник гэрэлтүүлгийг шинэчлэх засварлах шаардлагатай байгаа.   

Ажиллах хүч салбараар

Төрийн байгууллагад 1654 хүн ажиллаж байна.

Хот байгуулалт газрын харилцаа

Баруун-Урт сумын төв нь Засаг захиргаа-хөдөө аж ахуй-үйлчилгээ давамгайлсан сум юм.Сумын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг 2008 онд орон нутгийн төсвийн санхүүжилтээр боловсруулсан. Сумын төвийн суурьшлын бүс хүн амын механик өсөлтөөс шалтгаалан сүүлийн 4 жилийн хугацаанд нэмэгдэж түүнийг дагаад 100 өрхийн жишиг хороолол, 500 өрхийн бага дөрвөлж хороолол, Дөрвөлж, Одкон, Ногоон хотхон зэрэг хотхонууд нэмэгдсэн. Баруун-Урт суманд 2012 оны байдлаар 3094 иргэд 201,4 га газар өмчлүүлсэн байна. 

Засаг даргын тамгын газар

ЗДТГ-ын барилгаБаруун-Урт сумын 7-р багийн нутаг дэвсгэр дээр байршилтай44 ажиллагчидтай1984 онд ашиглалтанд орсон тоосгон хийцтэй, зориулалтын барилга. Инженерийн төвлөрсөн хангамжтай. 2012 онд их засварт орсон. 

Сумын сор бүтээгдэхүүн

Хөдөө аж ахуй, газар тариалан Тус сумын зах зээлийн өдөрлөгүүдээр 8 нэр төрлийн бүтээгдэхүүн сумын брэнд бүтээгдэхүүнээр тус тус шалгарч гэрчилгээ аваад байгаагаас Сүхбаатар Хүнс ХХК-ийн “Адууны утсан хавирга“ 2012 оны “Намрын ногоон өдрүүд” үзэсгэлэнт худалдаагаар шилдэг бүтээгдэхүүнээр шалгарч, оюуны өмчөөр баталгаажуулан гэрчилгээ аваад байна. Үүнд:Монгол төмс – Алтан цацал хоршооХээрийн цай – Торой баян хоршооБялуу – Баялаг нарийн боовХэвийн боов – Шарга нарийн боов

Сумын хөшөө дурсгал

“Зээрийн хүрэл хөшөө”

Сумын хөгжлийн зорилт

Өөрийгөө тэтгэх, зах зээлд өрсөлдөх чадвартай эдийн засгийг бүрдүүлж, төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийг өргөтгөн, бизнест ээлтэй орчныг бий болгох, эдийн засгийн хөгжлийн бодлогоо ногоон хөгжлийн бодлоготой уялдуулж экологийн аюулгүй орчин бүрдүүлж, төрийн байгууллагуудын үйл ажиллагааг олон нийтэд нээлттэй, тунгалаг болгож, хариуцлага, хяналтыг төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим болгон, хуулиа дээдлэн хүн бүр эрх тэгш, орон нутагтаа сайхан амьдрах нөхцөл боломжийг бүрдүүлсэн “Жишиг сум” болох зорилго тавьж дараах зорилтуудыг хэрэгжүүлнэ Үүнд:• Хүн амын хэрэгцээг тогтвортой хангахуйц, өөрийгөө тэтгэх, өрсөлдөх чадвартай эдийн засгийг бүрдүүлэхэд чиглэсэн төсөв, санхүү, мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлэх.• Бодит салбарын хөгжлийг эрчимжүүлэх эрх зүй, эдийн засгийн нөхцөлийг бүрдүүлнэ.• Хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх замаар хөдөө аж ахуйн салбарыг эрчимтэй хөгжүүлэх• Хүн амын суурьшил, орон нутгийн зохистой тогтолцоонд тулгуурлан сумаа хөгжүүлж, хүн амын ая тухтай амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэх• Эдийн засгийн өсөлтийг дэмжсэн дэд бүтцийн салбарыг хөгжүүлэх• Уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох, хүлэмжийн хийн ялгаралтыг багасгаж, хүрээлэн буй орчны бохирдол, доройтлыг бууруулан, биологийн нэн ховор төрөл зүйлийг хамгаалах• Бага, дунд боловсролын агуулга, стандарт, хөтөлбөр, сурах бичиг, орчин, хүний нөөцийн чадавхийг хангах• Нийтийн биеийн тамир, эрүүл мэндийн салбарыг хүнд ээлтэй, тэгш хүртээмжтэй, чанартай эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг хүргэнэ.• Эдийн засгийн өсөлтийг бий болгоход хүн бүрийн оролцоог хангахыг үндсэн чиглэл болгон нийгмийн халамжийг ядуу, эмзэг хэсэгт хүргэх тогтолцоог боловсронгуй болгох• Төрийн үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг дээшлүүлэх

Сумын индекс

Хуурай, сэрүүн зунтай, хахир өвөлтэй.1 дүгээр сарын дундаж температур -19,9 С7 дугаар сарын дундаж температур +21,3 Сжилийн дундаж салхины хурд 4,7 м/сжилийн хур тунадасны нийлбэр 206,7 мм

Орон нутгийн төсөв.Сумын төсвийн нийт эх үүсвэр нь 463.7 сая төгрөг бөгөөд улсын орон нутгийн төсвөөс авах санхүүгийн дэмжлэг 327.1 сая төгрөг, сумын татварын орлого 99.5 сая, татварын бус орлого 37.1 сая төгрөгийн орлогоос бүрддэг.  Орон нутгийн нийт төсвийн зардал нь 454.4 сая төгрөг байна. Нийт зардлын 49.4 хувь цалин, 6 хувь нь нийгмийн даатгалын шимтгэл, 22.8 хувийг урсгал шилжүүлэг, 21.8 хувийг нь бусад зардал эзэлж байна.Эдийн засгийн бүтэцСумын хэмжээнд нийт 232 аж ахуйн нэгж байгууллага үйл ажиллагаа явуулж, улсад 2019.76 сая, аймагт 1893.4 сая, орон нутагт 137.3 сая нийт 4050.46 сая төгрөгийн татвар төвлөрүүлж байна.Тус суманд жилд 149 сая төгрөгийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг “Дарцагт Овоо “ХХК, ”Самын ухаа” ХХК 25.0 сая, “Ган- Эрдэнэ 2” ХХК 25.0 сая төгрөгийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа нь тус сумын аж үйлдвэрийн бүтцэд томоохон нөлөө үзүүлж байна. 

Газар тариалан

Сумын хэмжээнд жилд 9 аж ахуйн нэгж байгууллага, 39 иргэн 25.85 га-д төмс, 7.64 га-д хүнсний ногоо тариалж, 330.8 тонн төмс, 78.5 тонн нарийн ногоо хураан авч байна. 

Цахилгаан хангамж

Сум нь Төвийн болон зүүн бүсийн эрчим хүчний системд холбогдсон. Сумын төв нь 1998 онд Дорнод бүсийн эрчим хүчний системээс 198 км 110 кВ-ын цахилгаан дамжуулах агаарын шугам, 2008 онд төвийн бүсийн эрчим хүчний системээс 214,3 км 110 кВ-ын цахилгаан дамжуулах агаарын шугамаар тус тус холбогдсон. Дэд станцын хүчин чадал 6300 кВА. 2012 онд 10000 кВА-аар өргөтгөж 2013 онд ашиглалтанд оруулаад байна.

Ариутгах татуурга

Хоногт 550-600 м3 бохир усыг 243 худаг, 16.8 км урт шугам хоолойгоор дамжуулан зайлуулдаг. 

Хүн ам өрхийн тоо

Орон сууц хангамж

Сумын хэмжээнд инженерийн бүрэн хангамжтай 23 орон сууц байгаа бөгөөд, 2500 өрх нь амины орон сууцтай, 2783 өрх нь гэр сууцанд амьдарч байна. Суманд сүүлийн жилүүдэд шинээр инженерийн бүрэн хангамжтай Дөрвөлж, Одкон, Ногоон хот зэрэг хотхонууд, Цайрт минерал компаний ажилчдын орон сууцнууд баригдаж байна.

Боловсрол

Ерөнхий боловсролын 12 жилийн 2 сургуулийн 56 бүлэгт 3850 хүүхэд өдрөөр суралцаж, албан бус боловсролын дүйцсэн хөтөлбөрөөр бага, суурь, бүрэн дунд боловсрол нөхөн олгох сургалтанд 47 иргэн суралцаж байна. Бага ангийн хамран сургалт 98,6 хувь, суурь боловсролын хамран сургалт 97,3 хувьд хүрсэн. Ерөнхий боловсролын сургуульд мэргэжилтэй багшийн хангалт 100 хувь байгаа бөгөөд мэргэжил дээшлүүлэх хөрвөх сургалтанд нийт 58 багш хамрагдсан байна.Төрийн өмчийн 8 цэцэрлэгт 1082, гэр цэцэрлэгт 270 хүүхэд хамрагдаж, сургуулийн өмнөх боловсролын хамралт 72,0 хувьд хүрсэн.Мэргэжлийн сургалт, үйлдвэрлэлийн төвд 2011-2012 оны хичээлийн жилд 14 мэргэжлээр 449 сурагч суралцаж, 20 багш ажиллаж байна.

Тэмүүлэл цогцолбор сургууль

Тэмүүлэл цогцолбор сургууль нь хичээлийн 3 байртай 1260 хүүхдийн хүчин чадалтай, одоогоор 1742 хүүхэд суралцаж байна115 багш, ажиллагчидтайХичээлийн 1 дүгээр байр 2003 он, 2 дугаар байр 1960 он, 3 дугаар байр 1963 онд тус тус ашиглалтанд орсон, инженерийн бие даасан хангамжтай, тоосгон хийцтэй, барилгын чанар шаардлага хангахгүй болсон. 2013 онд 2 болон 3 дугаар байранд их засвар хийгдэж байгаа.

2 дугаар цэцэрлэг

Стандартын барилгатай. 1978 онд ашиглалтанд орсон, 2006 онд их засвар хийгдсэн. 150 хүүхдийн хүчин чадалтай, одоогоор 170 хүүхэд хамрагдаж байна.Гадна 3, дотор 12 суултууртай. Багш ажиллагсад нийлээд 13.

4 дүгээр цэцэрлэг

Стандартын барилгатай. 1984 онд ашиглалтанд орж 2012 онд их засвар хийгдсэн. 100 хүүхдийн хүчин чадалтай, одоогоор 125 хүүхэд хүмүүжиж байна.Дотор 16 суултууртай. Багш ажиллагсад нийт 10.

6 дугаар цэцэрлэг

Стандартын барилгатай. 1975 онд ашиглалтанд орж, 2012 онд их засварт орсон. Хүчин чадал – 100 /хүүхдийн ор/Дотор 7 суултууртай. Багш - 10Хамрагдалт: Цэцэрлэгт 111 хүүхэд хүмүүжиж байна.

8 дугаар цэцэрлэг

Стандарт барилгатай. 2012 онд ашиглалтанд орсонХүчин чадал – 150 хүүхдийн орДотор 18 суултууртай. Багш - 15Хамрагдалт:Цэцэрлэгт 150 хүүхэд хүмүүжиж байна.

Эрүүл мэнд

Суманд 155 ортой 1 эмнэлэг, 8 эмийн сан, 3 өрхийн эмнэлэг, хувийн эмнэлэг 3 үйл ажиллагаа явуулж, Нэгдсэн эмнэлэгт 55 их эмч, 131 эмнэлгийн тусгай мэргэжилтэн ажиллаж байна. 2012 онд нийт 1157 хүүхэд мэндэлж, 0-1 насны хүүхдийн эндэгдэл 19, эхийн эндэгдэл байхгүй байна. Нийт хэвтэн эмчлүүлэгсэд 7035, дундаж ор хоног 8,2 байна. Нийт өвчлөлийг авч үзвэл халдварт бус өвчлөл 8055, осол гэмтэл 241 тохиолдол гарсан байна.

Соёл спорт

Баруун-Урт сумын "Жаахан шарга" театр нь 800 хүний суудалтай.  Тус барилгад урлагийн тоглолт, дугуйлан, номын сангийн үйлчилгээ зэрэг соёл урлагийн бүх үйл ажиллагаа явагддаг. Мэргэжлийн сургалт, үйлдвэрлэлийн төв, Спорт хороо болон Ерөнхий боловсролын 12 жилийн сургуулийн 2 спорт зааланд спортын арга хэмжээ зохион байгуулж байна.Тус сум Ахуйн үйлчилгээний нэгдсэн төв байхгүй. 

Шашин сүм хийд

Сумын хэмжээнд Эрдэнэмандал, Очирдарь гэсэн 2 сүм хийд буддын шашинийг сүсэгтэн олонд түгээн үйлчилж байна.Тухайн хийдүүдэд нийт 36 лам хуврага, ажиллаж байна.

Ажилгүйдэл ядуурал

Суманд бүртгэлтэй ажилгүй 2325 иргэн байна. Бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийг боловсролын түвшингээр нь авч үзвэл 28.4 хувийг дээд, 1.8 хувийг тусгай дунд, 43.1 хувийг бүрэн дунд, 26.7 хувийг бага буюу боловсролгүй хүмүүс тус тус эзэлж байна.

Барилга

Орон нутгийн барилгын компаниудын 2012 оны барилга угсралт, их засварын ажил нь 1,9 тэрбум төгрөгийн гүйцэтгэлтэй байна. Үүнээс улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хийгдэж байгаа ажил 100 хувийн гүйцэтгэлтэй байна.

Суманд хэрэгжиж буй төслүүд

Малын индексжүүлсэн даатгал төсөлЖижиг дунд үйлдвэрийг дэмжих төсөлТогтвортой амьжиргаа-2 төсөлХөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангийн төслүүдАзийн хөгжлийн банкны төсөл /Эрүүл мэндийн төсөл/

Сумын хөшөө дурсгал

Хөшөө дурсгалын нэр: Жанжин СүхбаатарБүтээгдсэн он: 1969 ондШинэчлэн сэргээсэн: 2007 ондХөшөө, дурсгалын намтар: Жанжин Сүхбаатарын дурсгалд.

Сумын хөшөө дурсгал

“Морьтой хөшөөн” цогцолбор

Сумын онцлог

Тус сум нь баг бүрийг “Жишиг хороолол” болгох зорилттойгоор эхний ээлжийнхээ багуудыг байгуулаад байна. Мөн цаашлаад аймгийнхаа төвийг улсад “Жишиг хот” болгох зорилт тавин ажиллаж байна.