Үндэсний хөгжлийн газар

Ерөнхий мэдээлэл

Далайн түвшнээс дээш 1209-2117 м өргөгдсөн. Нутаг дэвсгэрийн хувьд Говь хээрийн бүсэд, газар зүйн мужлалын хувьд их нууруудын хотгортой зах залгаа нам дор газар оршино. Сумын нутаг дэвсгэр нь уул, толгод бүхий тал хээр, мал аж ахуй болон газар тариалан эрхлэхэд тохиромжтой.

Нийт газар нутгийн хэмжээ 349199 га.

Мал сүрэг

Мал, сүргийн бүтэцСумын хэмжээнд 89,927 толгой малтайгаас 1412 тэмээ, 3188 адуу, 1165 үхэр, 41002 хонь, 43160 ямаа байна.

Цахилгаан хангамж

Сум төв нь эрчим хүчний сэргээгдэх төхөөрөмжөөр хангагдсан, эх үүсвэрийн хувьд баталгаат бус саатал их хэмжээгээр гардаг, 24 цагийн турш хангахад хүндрэлтэй байдаг.

Дулаан хангамж

Сумын төвд 2 уурын зуух, Эрүүл мэндийн төв, Ерөнхий боловсролын 9 жилийн сургуулиудын харъяанд ажиллаж байна.

Шилжилт хөдөлгөөн

Боловсрол

Ерөнхий боловсролын 9 жилийн сургуулийн 194 хүүхэд өдрөөр суралцаж, албан бус боловсролын дүйцсэн хөтөлбөрөөр бага, суурь, бүрэн дунд боловсрол нөхөн олгох сургалтанд 10 иргэн суралцаж байна. Бага дунд ангийн хамран сургалт 100 хувьд хүрсэн. Ерөнхий боловсролын сургуульд мэргэжилтэй багшийн хангалт 100 хувьтай байна. Нийт 16 багш, 14 ажилтан, удирдах ажилтан 2 тус тус ажиллаж байна. Хичээлийн 320 хүүхдийн багтаамжтай 2 байртай боловч халаалтын асуудлаас хамаарч 160 хүүхдийн хичээлийн танхимыг 4 улирлаар ашиглаж, 2-р 160 хүүхдийн хичээлийн танхимыг улирлын чанартай ашиглаж ээлжээр хичээллэж байна. 

Цэцэрлэг

Хүнгий 4-р багт байршилтай50 хүүхдийн хүчин чадалтай, одоогоор 55 хүүхэд хүмүүжиж байна9 багш, ажиллагчидтай1986 онд ашиглалтанд орсон цаашид ашиглах боломжгүй гэсэн Мэргэжлийн хяналтын дүгнэлт гарч 100 хүүхдийн багтаамжтай цэцэрлэгийн шинэ барилга 2012 оноос эхлэн баригдаж байна.

Эмнэлэг

Тус эмнэлэг нь 19 өрөөтэй нийт 497,5 мкв талбайтай тоосгоор баригдаж 2003 онд ашиглалтанд орсон. Тус эмнэлэгт 1 их эмч, 6 бага эмчтэйгээр үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Тухайн эмнэлгийн халаалтыг нам даралтаар шийдсэн бөгөөд тэр нь мотор асааж, эсвэл тогонд залгаж байж насос эргэж халаадаг бөгөөд тог, моторт залгахгүй бол ажилладаггүй.

Соёлын төв

Соёлын төв150 хүний суудалтай5 ажиллагчидтай1963 онд ашиглалтанд орсон түүхий тоосгоор барьсан стандарт бус барилга, 2009 оны 3-р сард Мэргэжлийн хяналтын байцаагчийн дүгнэлтээр ашиглах боломжгүй гэсэн дүгнэлт гарсан. Шинээр соёлын төв барих шаардлагатай.

Ажилгүйдэл ядуурал

Суманд бүртгэлтэй ажилгүй 32 иргэн байна. Нийт ажилгүй иргэдийн 50 хувийг эмэгтэйчүүд эзэлж байна. Бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийг боловсролын түвшингээр нь авч үзвэл 5 хувийг дээд, 8 хувийг тусгай дунд, 10 хувийг бүрэн дунд, 20 хувийг бүрэн бус дунд, 57 хувийг бага буюу боловсролгүй хүмүүс тус тус эзэлж байна

Засаг даргын тамгын газар

ЗДТГ-ын барилгаУргамал сумын Хүнгий 4-р багт байршилтай 27 ажиллагчидтай1970 онд ашиглалтанд орсон. Модон хийцтэй, зориулалтын барилга.Инженерийн хангамжгүй. Ажилтан албан хаагч нарт өрөө байрны хүрэлцээ муу. Халаалт дулааны тал дээр хүндрэлтэй иймд шинээр барилга барих шаардлагатай.

Сумын сор бүтээгдэхүүн

Уг рашааныг эмчилгээний зориулалтаар хэрэглэдэг, хоолойны ангина, ходоод, дотрын өвчнийг анагаадаг увидастай.Хоолойн хэлбэртэй өвөрмөц тогтоцтой хадан дундаас рашаан нь ундарч гардаг

Сумын хөгжлийн зорилт

Тус сум нь “Хөдөө аж ахуй, мал аж ахуйн гаралтай байгалийн цэвэр бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч, мал аж ахуйн үйлдвэрлэлд суурилсан жижиг, дунд үйлдвэр, газар тариалан , аялал жуулчлалыг хөгжүүлсэн бие даасан сум” болох зорилго тавьж дараах гол зорилтуудыг дэвшүүлэн ажиллаж байна. Үүнд:Эдийн засгийн бүтцийг боловсронгуй болгож, хэрэглэгч сумаас үйлдвэрлэгч сум болох суурь нөхцөлийг бүрдүүлэх  Ажлын байрыг 2.3 нэмэгдүүлж, ажиллах хүчний байршлыг хүн амын суурьшил, газар нутгийн зохион байгуулалт, эдийн засгийн бүтэцтэй уялдуулан зөв байршуулах.

Сумын индекс

Тус сум нь цаг агаарын эрс тэс уур амьсгалтай, зун нь их халуун, өвөл нь их хүйтэн, хавар нь салхи шуурга ихтэй, говь хээрийн бүс юм.  1 дүгээр сарын дундаж температур -31,5 С7 дугаар сарын дундаж температур +21,8 Сжилийн дундаж салхины хурд 6-8 м/сжилийн хур тунадасны нийлбэр 99,5 мм

Орон нутгийн төсөв.Сумын төсвийн нийт орлого нь 210,8 сая төгрөг бөгөөд үүнээс татварын орлогоор 76,7 сая төгрөг байна.  Нийт зардлын 77 хувь нь цалин, 8,5 хувь нь нийгмийн даатгалын шимтгэл, 14,5 хувийг нь бусад зардал эзэлж байна

Газар тариалан

Сумын хэмжээнд нийт 2,1 га-д газар тариалан эрхэлдэг. Үүнээс 1,5 га нь төмс, хүнсний ногоо 0,6 га-д нь тариалж байна. Хульжийн голд 48га талбайд услалтын системийг улсын комисс хүлээн авсан боловч одоогоор ашиглах боломжгүй байна./Услалтын систем ашиглалтанд хүлээлгэн өгсөн боловч ашиглах боломжгүй техиник хэрэгслээр тоноглогдсон/ нийт талбай 48 га.

Ус хангамж

Сумын төвд цэвэр усны эх үүсвэрийн гүний 1 худаг, 2 м3 багтаамжтай сантай. Зуны улиралд сумын төвийн 90 гаруй өрх, өвлийн улиралд хөдөөний 40 гариу өрх нэмэгдэн ундны усаар хангагддаг. Худгийн барилга болон усан сангийн хувьд Эрүүл ахуйн шаардлага хангахгүй болсон.  

Хүн ам өрхийн тоо

Нийгмийн үйлчилгээний барилга, байгууламж

null

Сургууль

IV багт байршилтайХичээлийн 1-р байр 1975 онд ашиглалтанд орсон. 160 хүүхдийн суудалтай, одоо 193 суралцагч 20 багш, 14 ажиллагчидтай тус сургуулийн барилга нь модон хийцтэй, инженерийн шугам сүлжээ, нам даралтын зуухаар халдаг. Тус сургууль нь нийт 6 ам галладаг.  

Эрүүл мэнд

Суманд 8 ортой 1 эмнэлэг, 1 эмийн сан үйл ажиллагаа явуулж, 1 их эмч, 12 эмнэлгийн тусгай мэргэжилтэн, Эмийн санч-1 тус тус ажиллаж байна.2012 онд нийт 28 хүүхэд мэндэлж 0-1 насны хүүхдийн эндэгдэлгүй ажилласан байна. Нийт өвчлөлийг авч үзвэл халдварт бус өвчлөл 580 гэмтэл осол 8 халдварт өвчлөл 2011 оноос өдийг хүртэл 0 тохиолдол гарсан байна.

Соёл спорт

Соёлын төвийн барилга 1963 онд ашиглалтанд орсон, хийц нь түүхий тоосгоор босгосон стандарт бус барилга бөгөөд гадна дотор тал нь борооны усанд урсан, өмхөрч муудсан тул цаашид ашиглах боломжгүй гэж Мэргэжлийн хяналтын газрын 2009 оны 3-р сарын 23-ны өдрийн 40/04-042 тоот дүгнэлтээр актлагдан үйл ажиллагааг бүрэн зогсоосон ч түүнээс хойш шинээр баригдах асуудал шийдэгдээгүй хэвээрээ байна.Ерөнхий боловсролын 9 жилийн сургуулийн спорт зааланд спортын арга хэмжээ зохион байгуулж байна.

Шашин сүм хийд

Тахилын сүм 2011 онд ашиглалтанд орсон хувь хүн өөрийн хөрөнгөөр барьж ашиглалтанд оруулсан.

Хот байгуулалт газрын харилцаа

Сумын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө хийгдээгүй. Сумын төвийн нутаг дэвсгэрийн өнөөгийн байдал:- Барилга байгууламжийн газар-26,8 га - Гэр хороололын газар- 23,4 га2012 оны байдлаар 49 иргэн гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар 3,9 га газар өмчилж 175 иргэн өвөржөө хаваржааны зориулалтаар 181,5 га газар, 1 аж ахуй нэгж, 6 иргэн газар тариалангийн зориулалтаар 74 га газар эзэмшиж байна. 

Суманд хэрэгжиж буй төслүүд

Малын индексжүүлсэн даатгал төсөлЖижиг дунд үйлдвэрийг дэмжих төсөлТогтвортой амьжиргаа – II төсөлХөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангийн төслүүдНогоон алт хөтөлбөр 

Сумын сор бүтээгдэхүүн

Сумын хэмжээнд хөшөө байхгүй нэг хүн чулуу хиргэсүүр байдаг. Сумын төвөөсөө зайдуу байсан тул очиж үзэх боломжгүй.Ургамал сумын Баян-Улаан багт байрладаг болно.